Verse regering, nu al breekbaar (deel 2)

Irak is niet het enige thema waarmee de nieuwe regering zich in een, ergens nogal vermakelijk, wespennest heeft gestoken. Ook rond de zaak van de ruimte die het nieuwe kabinet wil bieden aan ambtenaren die gewetensbezwaar hebben tegen het sluiten van huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht is een hoopgevende tegenwind opgestoken.

De zaak zelf is ernstig genoeg. De wet zegt dat homo's en lesbo's mogen trouwen, net als ieder ander. Met ambtenaren die al voordat die wet er kwam in dienst waren en bezwaar hadden tegen dit zogeheten 'homohuwelijk' werd rekening gehouden. Maar de nieuwe regering zet dit recht op gewetensbezwaar feitelijk boven het recht op een homohuwelijk.

PvdA-voorzitter Van Hulten maakte op het congres van zijn partij duidelijk dat deze afspraak in het regeerakkoord hem zwaar op de maag lag. Volgens Wouter Bos was er echter weinig aan de hand: de afspraak bevatte niets echt nieuws maar legde alleen de huidige praktijk vast. Maar er was wel degelijk een verschuiving ingezet, nu immers de deur open bleef voor het nog steeds benoemen van ambtenaren met gewetensbezwaar tegen het homohuwelijk. Voor hen is inmiddels al een nieuw woord bedacht: 'weigerambtenaren'.

Het COC heeft onderzocht hoeveel van deze weigerambtenaren er zijn: minstens honderd. In zeker vier gemeenten zijner na de invoering van het homouwelijk nog zulke ambtenaren benoemd: Staphorst, Tholen, Bunschoten en Rijssen-Holten. Oproepen tot een NAVO-interventie tegen deze fundamentalistische bolwerken heb ik nog niet vernomen, evenmin als tirades van Wilders tegen het "verschrikkelijke geloof" dat veel bewoners van deze gemeenten klaarblijkelijk aanhangen. Ook weten we nog niet of hij vindt dat deze bewoners slechts in Nederland mogen blijven als de de helft van de pagina's uit de Bijbel scheuren - immers het boek waarop veelal de gewetensbezwaren van 'weigerambtenaren' gebaseerd zijn. Maar dit terzijde.

De reactie van veel andere gemeenten op de ruggensteun die de regering aan weigerambtenaren geeft is heel anders. Veel gemeenten vragen van ambtenaren sowieso al dat ze alle typen huwelijk willen sluiten: sinds 2001 bijna de helft, volgens de Volkskrant. Meer gemeenten zijn dit alsnog van plan, nu de nieuwe regering met haar nieuwe weiger-erkennning is gekomen. De grote steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Leeuwarden, Den Haag en Groningen hebben al besloten dat ze alleen maar ambtenaren aannemen zonder gewetensbezwaar tegen het homohuwelijk. In Drimmelen zijn al twee ambtenaren uitgesloten van het sluiten van huwelijken, vanwege hun bezwaren tegen het homohuwelijk.

Het is goed om te zien hoe het reactionaire plan van de nieuwe regering op gemeentelijk niveau zoveel tegengas ondervindt. Anja Meulenbelt zegt treffend: "De poging om de ambtenaren met bezwaren in bescherming te nemen is dus een klein boemerangetje gebleken." Maar daarmee kunnen we geen genoegen nemen, en daarvoor zijn meerdere redenen.

In de eerste plaats blijft het zo dat je als homo of lesbo in de gemeente zonder enige obstakel in het huwelijk kunt treden, en in andere gemeente niet. Ook al zegt de regering dat als de ene ambtenaar weigert, de betreffende gemeente dan desnoods een ambtenaar van elders moet inschakelen om toch een homohuwelijk af te sluiten - toch is alleen al de kans dat je als aankomend getrouwd paar eerst moet zien hoe snel een weigerambtenaar door een ander is vervangen al een rem. Heterostellen hebben met zo'n obstakel bij voorbaat al niet te maken. dat is een overteerbaar ongelijke behandeling van homo's en lesbo's in vergelijking met hetero's, en van homoparen in gemeenten met weigerambtenaren in vergelijking met gemeenten zonder zulke ambtenaren. Het gelijke recht op te trouwen vergt een landelijk gelijke regeling.

In de tweede plaats zit rechts ook niet stil. Weliswaar heeft Balkenende zelf aangegeven dat wat hem betreft Amsterdam het recht heeft om zijn eigen lijn - geen weigerambtenaren aannemen - te volgen. "Het staat de gemeente Amsterdam volgens de nieuwe regering vrij mensen die weigeren een homohuwelijk te voltrekken, niet in dienst te nemen" , aldus Het Parool. Maar blijft dit zo? De SGP heeft al gevraagd om een wettelijke regeling die 'weigerambtenaren' in bescherming neemt.

Het Parool bericht bovendien: "Het CDA wil "dat minister Guusje ter Horst de gemeenten uitlegt hoe ze moeten omgaan met ambtenaren die geen homohuwelijk willen volttrekken." Liesbeth Speis, vice-voorzitter van het CDA, heeft dat aangegeven. Dat klinkt toch weer alsof volgens haar gemeenten géén eigen koers mogen varen, alsof het CDA de teugels wel degelijk wil aanhalen op dit gebeid.

Daarmee zijn we weer terug bij de breekbaarheid van dit kabinet. Mij lijkt het namelijk niet dat minister Ter Horst - PvdA- er veel voor voelt om burgemeester Cohen - ook PvdA - de wacht te komen aanzeggen vanwege een passage in het regeerakkoord waarmee die PvdA slechts met grote tegenzin akkoord is gegaan. Toch kan gehoor geven de oproep vanuit het CDA daarop neerkomen. Van de PvdA passieve -en lafhartige - aanvaarding van het weigerrecht rond het homohuwelijk eisen is één ding. Verwachten dat PvdA-ministers zich hier actief hard voor maken is nog iets anders. Als rechts - CU maar vooral ook CDA - dat doet, is er goede kans dat het zijn hand overspeelt.

Dat vergt dan wel rechte ruggen bij PvdA-politici - inderdaad niet iets waar we bij voorbaat van mogen uitgaan. Een stevig links geluid - zodat de PvdA druk uit die richting ondervindt en afgestraft kan worden als ze bezwijkt voor de pressie van rechts - zou wel helpen. Hetzelfde geldt op die andere thema´s waarop het kabinet vooralsnog kleine maar wel degelijk gevaarlijke stappen naar rechts zet: euthanasie en vooral abortus. Maar dat is stof voor een ander artikel.

(wordt vervolgd)