Nogmaals over dat dubieuze etentje

Het etentje van Geert en Harry waar ik gisteren over schreef naar aanleiding van berichtgeving in Trouw, heeft tot nogal merkwaardige en veel te vergoelijkende reacties geleid. Ook komt Harry van Bommel zelf met een verontwaardigde rechtzetting, die echter weinig goedmaakt en eerder aangeeft hoe problematisch de houding van de SP-leiding in wezenlijke zaken inmiddels is.
Laten we met Van Bommel's reactie beginnen. Hij ziet het verhaal van Wilders, dat Van Bommel hem een niet-aanvalsverdrag rond verkiezingstijd had aangeboden, als product van "de fantasie van Geert Wilders" , zoals hij zijn stukje noemt. Maar hij zegt ook: "Natuurlijk hebben we tijdens die lunch over de verkiezingen gesproken. Die zouden over enkele maanden plaatsvinden dus dat was een vanzelfsprekend onderwerp." Voor wie dus nog twijfelde of de lunch ja dan nee heeft plaatsgevonden: Van Bommel laat voor die twijfel weinig ruimte, en evenmin over het gespreksonderwerp.

Van Bommel zegt dat hij Wilders niet voor de lunch heeft uitgenodigd. Het was heel anders gegaan: "De lunch was het nakomen van een lang geleden gemaakte afspraak samen een keer een biertje te gaan drinken. Wilders zat toen nog bij de VVD en was gewoon een collega woordvoerder Buitenlandse Zaken. Op zijn verzoek, omwille van de veiligheid, hebben we daar een lunch van gemaakt. Ik heb hem dus niet uitgenodigd daarvoor. Ik begrijp niet dat Trouw met zo'n leugenachtig verhaal de krant van vandaag durft te openen."

Indrukwekkend is zijn verweer niet. Laat dit nu eens van a tot z de juiste toedracht zijn, die Van Bommel hier schetst. Dan rijzen er toch vragen. Waarom moet een biertje pakken met een collega-Buitenlandwoordvoerder bindend zijn, als die collega-buitenlandwoordvoerder inmiddels een kopstuk is van een nieuwe, uiterst-rechtse politieke formatie in opbouw? Dat is toch een heel andere situatie - eentje die vanuit de SP tot het bewaren van een ijzige afstand aanleiding zou moeten geven, niet tot gezamenlijke pilsjes, lunches en wat al niet?

En dan die opwinding over Trouw. Natúúrlijk zijn gevestigde kranten niet te vertrouwen! Ik begrijp niet dat Van Bommel zo naïef kan zijn dat hij veel anders verwacht. En natúúrlijk heeft Geert Wilders, als hem dat uitkomt, een grote fantasie. Dat hij via provocaties links op het verkeerde been probeert te zetten, past in zijn aanpak. Door met hem uit eten te gaan - en het dondert hier niet wie nu wie uitnodigde waarvoor - maak je je kwetsbaar voor zulke provocaties.

Natuurlijk nam ook Wilders een risico. Wat Wilders nu met Van Bommel probeert - een extra kwaadaardige draai geven aan een lunchbespreking - had Van Bommel omgekeerd ook kunnen doen. Maar Wilders calculeerde kennelijk dat een fatsoenlijk man als Van Bommel zoiets nooit zou doen. Wilders calculeerde hierin correct. Wilders zelf kent zulke scrupules kennelijk niet, zo blijkt keer op keer, en ook nu. Wilders had zijn SP-vijand door, maar Van Bommel zijn PVV-vijand kennelijk niet. Een domme inschattingsfout, dat is wel het minste dat je hierover kunt zeggen.

Dan een handvol van de reacties op de toelichting van van Bommel. Daar springt wat mij betreft reactie nummer 24 van Daan er uit. "Een lunch onder tegenstanders is heel normaal onder politici" , zegt hij. Dat klopt - en het is iets waar een partij als de SP zich maar beter aan kan onttrekken. Het maakt de binding tussen politici sterker, het slaat bruggen tussen links en rechts. Dat is iets waar de gevestigde orde steviger van wordt.

Het is deel van een proces wardoor de SP een doodgewone partij wordt, voor wie loyaliteit aan het politieke bestel als zodanig de boventoon gaat voeren, en de loyaliteit aan eigen principes als voorstanders van radicale maatschappijverandering steeds meer naar de achtergrond verschuift. Het is deel van het proces waarin de SP zich laat temmen, het is symptoom van verontrustend gegroeide braafheid. Parlementaire invloed op de voorwaarden van de bestaande orde, daarvan zijn zulke lunches onderdeel.

Daarom was ik eerder al niet blij met een genoeglijk samenzijn tussen Marijnissen en VVD-aanvoerder Rutte om tot procedure-afspraken in het oppositievoeren te komen. "Rutte en ik hebben onlangs een lang gesprek gehad. De verstandhouding is uitermate goed" , meldde Marijnissen in een Metro-interview. Welnu: hun privé-verstandhouding gaat niemand verder wat aan. Maar de beste-maatjes-tegen-Balkenende-uitstraling die Marijnissen hier uitstraalt is een slechte zaak.

"Inhoudelijk staan we natuurlijk ver van elkaar. Zijn we zelfs tegenpolen. Maar we vinden elkaar op een punt als een kritische kijk op Europa. Beiden zijn we tegen de Bosbelasting waardoor ouderen voor hun eigen AOW moeten betalen." Dat de linkse kritiek op Europa haaks staat op die van rechts, en dat iets soortgelijks geldt voor de AOW, raakt hier zoek. "Het is belangrijk dat de oppositie één lijn kan trekken in procedure-zaken in de Kamer." Het is belangrijk dat links zich geen verkeerde bondgenootschappen laat aanleunen, en radicaal in de oppositie tegen héél rechts is. Genoeglijk lunchen met tegenstanders ondermijnt de stevigheid van de SP op dit punt alleen maar verder.

Maar met de eetafspraak tussen Wilders en van Bommel is nog iets heel anders aan de hand. Wilders is niet zomaar een politieke tegenstander die je nog met een zeker vertoon van respect zou kunnen behandelen, als je dat nu perse wilt. Wilders heeft zich losgemaakt van de VVD en vaart steeds meer een uiterst-rechtse koers. Zijn opvattingen en aanpak dragen een fascistische signatuur. Zo'n iemand is niet zomaar een opponent; zo'n iemand is een levensgevaarlijke vijand van alles wat links is.

Zo'n iemand dient op geen enkele manier behandeld te worden als een te respecteren onderdeel van het gangbare politieke proces. Met hem ga je niet lunchen, pils drinken, golfen, bowlen of wat voor sociabele activiteit je verder maar kunt verzinnen. Tegen zo'n iemand voer je meedogenloos campagne, bikkelharde strijd. IJzige beleefdheden zijn daarbij wellicht niet altijd te vermijden, maar daar dient het bij te blijven.

Daan is trouwens ook veel te optimistisch over de zwakte van Wilders. "Wilders houdt geen vrienden over en zakt steeds verder weg" , zegt hij. Was het maar waar. Ja,. hij jaagt andere parlementsleden systematisch in de gordijnen. Maar dat is precies deel van zijn provocatie-strategie: zich profileren als uiterst rechtse rebel tegen een establishment waar hij zelf evengoed deel van uitmaakt. Maar voor elke vriend die hij aan het Binnenhof kwijtraakt, wint hij duizend stemmen in de opiniepeilingen erbij. Zijn isolement in Den Haag heeft als keerzijde: het voorbereiden van een beweging die zich in zijn dwarse imago en zijn racistische demagogie herkent. Zelfs een lunch met van Bommel blijkt deel van zijn strategie om politici, in dit geval Van Bommel, in verlegenheid te brengen.

Daan opent zijn reactie met: "Er zijn belangrijker dingen om je druk over te maken" . Ja, dat haalt je de koekoek. Er zijn altijd wel belangrijker dingen om je over op te winden, dat is van een dooddoener-gehalte van enorme proporties. Het is een manier om de aandacht af te leiden, zo van 'ik vind je kritiek niet leuk maar heb geen goed tegenargument - dus maak ik het onderwerp zo onbelangrijk mogelijk.' Maar de zaak is belangrijk genoeg: de veel te vriendelijke houding van topfiguren in de SP jegens uiterst rechts, en nu jegens Wilders, is voor mensen die racisme en fascisme geen duimbreed ruimte willen geven bepaald geen detail.

Daan heeft ook een reactie op mijn stuk over deze zaak gezet, nummer 3 aldaar. Ik heb daar al ter plekke op gereageerd, maar het lijkt me goed om hier de zaak nog eens naar voren te halen.. Daan voegt mij toe: "blijkbaar geloof jij de Nederlandse media op zijn woord." Maar dat is aantoonbaar onjuist. Dit schrijf ik: "Als ik nog wat naïever zou zijn dan ik ben, dan zou ik hopen dat het hele Trouw-artikel op een misverstand berustte. Als ik nog wat cynischer was dan ik in dit soort zaken ben, zou ik hopen dat Trouw het hele verhaal bij elkaar heeft verzonnen, en mijn woede dus ongegrond is. Maar ik ben niet totaal naïef, en evenmin totaal een cynicus. Ik vrees dat er voor aan het plaatsvinden van een hoogst dubieus onderonsje tussen Wilders en Van Bommel, op initiatief van de tweede, niet serieus getwijfeld kan worden." Ik sluit dus helemaal niet uit dat het Trouw-verhaal niet klopt, ik geloof geen krant op zijn woord - ik vind het alleen in de kern - het gezamenlijke etentje - geloofwaardig, en ik zie dat het door Van Bommel ook in die kern niet wordt bestreden.

Dat laatste is het punt: het etentje tussen de twee, hoe de precieze toedracht ook was, en ongeacht of Trouw onwaarheden spreekt over de exacte gang van zaken. En dat hier sprake is van "pure stemmingmakerij" , zoals Daan zegt, lijkt mij dan ook onjuist. SP-kopstukken die foute dikke plussen uitdelen of verkiezingsbabbels houden met een uiterst rechtse provocateur moeten niet verbaasd opkijken als ze nu eens een keer niet alleen kritiek van rechts krijgen, maar juist ook van links.

Aan kritiekloze steun van linkse mensen heeft een Socialistische Partij minder dan niets, en aan reflexmatig geroep over stemmingmakerij en onbetrouwbare pers zodra er linkse kritiek opkomt, nog minder. Geef mij maar de recht-voor-zijn-raap-reactie op Van Bommel's weblog, nummer 28, door een zekere Jan Noort: "Als enthousiast SPer wil ik graag even kwijt, dat ik uw ontmoeting met Geert Wilders fout vindt. Dit moet een SPer nooit meer doen." Daar voeg ik hier verder niets meer aan toe.