Meer over de AFA-demonstratie afgelopen zaterdag

De demonstratie van Antifascistische Actie (AFA) tegen nazi's van afgelopen zaterdag was zowel noodzakelijk als gebrekkig. Noodzakelijk omdat groeperingen als de Nederlandse Volksunie (NVU) weliswaar geen acute bedreiging op grote schaal vormen, maar dat wel vrij opeens kunnen worden. Daarom is het ook riskant om ervan uit te gaan zoals Jesse in een reactie op mijn vorige stuk doet - dat het soort acties dat AFA op touw weet te zetten, voornamelijk met autonome en radicaal-linkse deelname, voldoende is. Als de nazi's een keer onverwacht honderd mensen meer weten mee te brengen in plaats van weg te blijven, als Blood & Honour opeens zijn bloedige 'bijdrage' eraan komt leveren - dan ben je met 200 tot 300 activisten gewoon opeens geen partij meer. Versterking door verbreding van verzet tegen NVU en vergelijkbare nazi-clubs blijft daarmee noodzaak.

Noodzakelijk was de demonstratie ook omdat neonazi's ook nu mensen aanvallen en bedreigen, en iedere georganiseerde uiting van neonazisme het zelfvertrouwen voor dit type geweld vergroot. Noodzakelijk ook om iedere flirt van bijvoorbeeld een zeker extreem-rechts politicus in neonazi-richting bij voorbaat zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Jazeker, ik doel op Geert Wilders, fascist-in-wording.

De demonstratie was echter gebrekkig vanwege de omvang, maar ook vanwege de boodschap die er (te weinig) van uitging. Over de omvang heb ik het in mijn vorige stuk gehad: het gevoel dat er een acute dreiging was, ontbrak in brede kring. De mobilisatie van degene die wel werk van de demonstratie maakten, kreeg daardoor - ondanks grote inzet van vooral de AFA zelf - weinig weerklank.

Maar het was de uitstraling van de betoging zelf, plus ook de stijl van bepaalde elementen van het mobiliseerwerk, die zorgden dat de boodschap die we als betogers uit wilden dragen, nauwelijks naar buiten overkwam. Het was goed dat de AFA ruim tevoren zo veel mogelijk ruchtbaarheid aan de actie begon te geven. dat dit niet breed werd opgepikt valt AFA niet te verwijten. Maar bepaalde elementen van mobilisatie en actie waren, laat ik het rustig zeggen, wat minder gelukkig.

Zo was er de poster: ik vond het een fraai ding, hij spatte best van de muren en zo. Maar ik had zelf toch gekozen voor een Nederlandstalige leus als hoofdslogan - met zo mogelijk vertaling in Arabisch en Turks, zoals in de jaren negentig wel degelijk gedaan werd. "Fight fascism - what are you waiting for?" - ook wie goed Engels leest zal zich afgevraagd hebben: fascisme, waar dan? Verderop op de poster stond het allemaal wel goed, maar de eyecatcher - oops, Engels woord! :-D - was niet de best mogelijke binnenkomer, naar mijn idee. En de hele stijl van de poster was typerend voor het traditionele autonome milieu waarin AFA wortelt. Voor een bredere uitstraling was dat niet ideaal.

Veel belangrijker vind ik echter hoe het ging op onze opgewekte en strijdvbare wandeling zelf. Eerst wat absolute pluspunten. keer op keer hielden we hald en namen mensen van AFA het woord via de megafoon. dat was expliciet gericht op omstanders, en dat was goed. In de toespraakjes ging het weliswaar vooral om de NVU - een te beperkte kijk op het gevaar - maar ook Wilders en zijn islamofove gestook werd genoemd. Een goede, naar buiten gekeerde aanpak.

Overigens vond ik het sowieso een verademing dat we nu eens niet eindeloos getrakteerd werden op een stoet van sprekers op een podium, vaak vooral gericht op het produceren van twee zinnetjes die het NOS-journaal moeten halen. Ik vermoed dat AFA daar van afzag omdat er domweg geen budget voor zoiets was. Mocht het budget er echter komen, dan hoop ik dat de verleiding weerstaan wordt om alsnog de nadruk op podium-evenementen te gaan leggen. Stop het geld maar vooral in duizenden extra posters en flyers, in actiebijeenkomsten in de aanloop, en misschien een gerichte advertentie hier en daar, en hou het podiumgebeuren maar lekker beperkt. Mensen komen om zelf iets te doen, om te demonstreren - niet zozeer om naar verhalen te luisteren, hoe goed gebracht ook.

Maar als we dan zelf demonstreren - hebben we dan vooral ons eigen feestje, of zijn we gericht en bewust bezig met wat er buiten de demonstratie gebeurt? Ik vrees dat op deze actie vooral het eerste gold. Omstanders die ons zagen keken niet onvriendelijk, maar waarschijnlijk wel verbaasd: 200 alternatief geklede jonge mensen, met alternatieve muziek. Maar dat is niet erg! Want juist op die verbazing kun je inspelen - als je heel erg duidelijk maakt waarop je op straat bent.

Dat betekent niet alleen zichtbare spandoeken en borden. Spandoeken waren er , maar werden laag gehouden, vaak tussen de demonstranten zelf in. Borden waren er te weinig, ik zag alleen de Internationale Socialisten (IS) met borden "Geen nazi's geen ruimte"; ik had er zelf ook ééntje vast. Maar wat doe je met borden? We hielden ze een beetje in de lucht, zodat mensen voor en achter ons het kunnen zien, en de kans dat een persfotograaf er een kiekje van maakt er is.

Maar de meeste omstanders staan niet voor of achter, maar opzij! Ik zag op een gegeven moment een tram met passagiers naast ons stilstaan. Passagiers keken naar ons. Ik draaide mijn bord een kwartslag, zodat mensen in de tram het konden lezen, en ik keek vriendelijk naar mensen terug. Ik zeg niet dat dit een briljant iets was. Maar het was een bewuste poging om iets over te brengen, een brug te slaan.

Communicatie, met mensen buiten de demonstratie, met de mensen die we willen motiveren en overtuigen, aan wie we iets te melden hebben. Die houding is, laat ik het zacht zeggen, bij teveel demonstranten niet echt een tweede natuur. Juist daardoor blijft de afstand tussen ons en de mensen buiten de actiewereld nodeloos, afgrondelijk groot.

Voor veel demonstranten was de actie iets dat we deden om onszelf en elkaar te motiveren, althans die indruk had het. Dat is niet verkeerd, dat element speelt bij mij ook en het hoort erbij! Het probleem ligt erin als het daarbij blijft, als we alleen maar ons eigen alternatieve ding doen.

Die houding bleek uit sommigen van de leuzen. "Toen niet, nu niet, nooit meer fascisme!" is een heldere, naar buiten gekeerde leus. "Den Haag, weest paraat, houdt de nazi's van de straat"(of "houdt fascisten van de straat" , dat weet ik niet meer zeker) is dat ook. Maar wat moeten omstanders met "Alerta Alerta An-ti-fascista!"?

Voor mij was die leus ook nieuw, ik dacht dat het been soort waarschuwing was dat er opeens wat nazi;s gesignaleerd waren, te dicht bij de demo. Zodra ik de leus hoorde begon ik dan ook gespannen om me heen te kijken... Maar het was gewoon een leus tegen fascisme, kennelijk. Zouden mensen op 50 meter afstand zelfs maar verstaan hebben wat we zeiden? Zo nee, zijn we dan op zo'n moment met veel meer bezig dan met linksradicale folklore? Dit klinkt wellicht als muggenzifterij, maar precies door extra op dit soort punten te letten kun je, zelfs met eenzelfde groep mensen, al een veel effectievere actie doen.

Dan de muziek. Ik vond die een verademing, dat om te beginnen. Van eerdere acties van dit type herinner ik me voornamelijk zware duistere punk-achtige muziek. Nu hoorde ik allerlei stijlen: punks, ska, wat reggaeritme, opeens ook een harde technobeat, eventjes wat heavy metal rockgitaar, en opeens ook Nederlandstalige hip-hop Vrolijkheid en variatie, en daardoor bijdragend aan een wat opener sfeer.

Ik weet niet of hier sprake is van toeval, van het feit dat de smaak van degene(n) die nu de muziek uitzocht(en) gewoon anders was dan destijds. Maar ik hoop - wishful thinking? - dat er een bewuste keus gemaakt is, voor meer muziekstijlen en een wat vrolijker sfeer. Het maakt zo'n demonstratie aantrekkelijker om te zien passeren, en het maakt de demonstratie ook leuker om zelf aan deel t Als het nu geen bewuste politieke keus was, die muziekvariatie, dan hoop ik dat het dat in de toekomst wel wordt - en dan met veel meer variatie ook zodat ook mensen die helemaal niets met wat voor alternatieve levensstijl ook hebben, zich op hun gemak voelen en iets van zichzelf herkennen.

Hier en daar proefde ik heel even een vleugje van de atmosfeer van de grote demonstraties tegen G8, EU en weet ik wat. Er begon zowaar een demonstrant op een gegeven moment "A- anti - anticapitalista" te roepen. Zowel muziek als leuzen droegen wat mij betreft ook aan de vrolijkheid bij - maar ook aan ons isolement, aan de afstand met omstanders. Op een gegeven moment werd een song gespeeld waarvan het refein luidde: "An-ti-fa HOOLIGAN!" Dat klonk erg aanstekelijk, en ik vond het vermakelijk ook. Ik dus ook even meebrullen, dat dan weer wel. Een vrolijk, feestelijk sfeertje. Toch moet je je afvragen wat mensen buiten de demonstratie oppikken hiervan. Het woord dat ze kennen, is dat tweede: hooligan...

Even later hoorde ik een leus: "No borders, no nations - stop deportations!" Goede leus, al blijft er het taalprobleem. Even later echter hoorde ik een variatie: "No nations no borders, f*ck law and order". Prachtige vondst natuurlijk! En ook nu deed ik even mee. Maar, alweer - is dit de toonzetting van wat je nu wilt communiceren richting mensen die je bij een volgende demonstratie graagnaast je zou willen zien lopen?

De fout is bepaald niet uniek voor het autonome wereldje. Ik herinner me dat ik meedeed aan een demonstratie in Brussel tegen een Eurotop in 2005. De IS had een prachtige wagen, met strijdbare actievoerders en actievoersters erop. Spandoek, borden en alles. En continu kwam van de geluidswagen de muziek van Rage against the Machine. Cool allemaal - maar voornamelijk gericht op ons eigen strijdbare gevoel en dat van mensen die met ons mee liepen. Dezelfde radicale feestelijkheid die in Den Haag zo voelbaar was, alleen te midden van meer mensen. Het is iets waar we erg alert op moeten zijn. De wereld veranderen is iets meer en vaak iets anders dan onszelf en elkaar een goed gevoel bezorgen op een zaterdagmiddag.

Wat voor onszelf een vrolijke uiting van strijdbaarheid is, dat is voor mensen die niet ingewijd zijn in dit actievoerdersmilieu eerder onbegrijpelijk en zelfs afschrikwekkend. We zullen samen echt moeten leren om in te schatten hoe anderen, de nog-niet-actievoerders, ons zien, en of dat overeenkomt met wat wij echt uit willen dragen.

Daarmee zijn we aangekomen bij de discussie over kledij die naar aanleiding van mijn vorige stuk is losgebarsten. Eerst maar de echte bijzaak: gezichtsbedekking. Twee dingetjes daarover: Nazi's hadden elkaar opgeroepen om vooral foto's van ons te komen maken, Niet iedereen wil graag herkenbaar op een nazi-site worden afgebeeld. gezichtsbedekking daartegen is legitiem. Zelf doe ik het niet, ik ben eerder beledigd dat ik nog steeds slechts met naam maar niet met foto op de website van nazi's sta. Maar ik snap dat heel veel mensen dat anders zien.

Tweede punt, door niemand duidelijk gemaakt; het aantal mensen dat met gezichtsbedekking liep was marginaal tot minimaal. Ik zag heel af en toe een enkeling met een doek voor de mond. Daar zo'n enorm punt van maken - alsof er een in vol rel-tenue uitgerust Zwart Blok door de straten van Den Haag liep is echt een zeer vertekend beeld geven van een demonstratie waar vrijwel iedereen vrolijk herkenbaar de wereld in blikte.

Over de outfit van velen van ons kun je eindeloos bomen, maar heeft dat nut? Het gaat er niet om dat we ons anders kleden: iedereen moet komen in plunje waar zij of hij zich prettig bij voelt. het gaat erom dat - hoe we ons ook kleden - we continu zoeken naar andere mensen en groepen om samen mee actie te voeren. Niet de aanwezigheid van autonomen, maar de afwezigheid van veel te veel anderen (groepen) mensen moet ons tot zorg stemmen. Brian4all maakt hierover goede punten.

Ik geloof trouwens niet dat mensen wegblijven omdat ze alternatieve donkere kledij zien en bang worden. Zo bekrompen zijn grote delen van wat Keesjemaduraatje de middenklasse noemt maar wat doodgewoon arbeiders zijn in allerlei beroepsgroepen, bepaald niet. Als actievoerders - nogmaals, hoe ze zich ook kleden! - serieus bezig zijn met open communiceren met anderen, is de afstand wel degelijk te overbruggen en de weg naar een bredere beweging te openen.