Anti-amerikanisme: onzinnig en on-links

Te vaak is links zijn eigen grootste vijand. Te vaak hanteren linkse mensen concepten, hangen ze ideeën aan, die het zicht op de werkelijkheid bemoeilijken en die een rem vormen voor het vinden van broodnodige bondgenoten. Maar zonder helder zicht op de werkelijkheid, en zonder een onwaarschijnlijk breed en actief draagvlak is links veroordeeld tot onmacht.

Eén van de misplaatste ideeën die teveel linkse mensen aanhangen valt samen te vatten onder het etiket 'anti-Amerikanisme'. De Verenigde Staten, zo wil dit idee, is een reddeloos reactionaire maatschappij, bevolkt door bekrompen mensen die niets beter te doen weten dan Coca Cola zuipen, hamburgers vreten, het recht op wapenbezit af en toe kracht bij zetten door om zich heen te schieten. Commercie, geweld en oppervlakkigheid typeren het land. De enkele verlichte geest binnen Amerika kijkt afgunstig naar het zoveel verfijnder, diepzinniger Europa, waar cultuur nog diepgang heeft, geweld niet de hoogste norm is en maaltijden nog drie gangen kennen. En de verlichte geesten in dat progressieve (of 'progressieve') Europa - veel talrijker, dat moge duidelijk zijn - kijken meewarig hoofdschuddend naar dat akelige Amerika.

Het lijkt heel radicaal, dit beeld van de Verenigde Staten. Maar het is giftig snobisme, doordrenkt van een elitaire houding en onderbouwd met een beschamend gebrek aan feitenkennis. Over de ophemeling van Europa, als beschaafde tegenpool van een barbaars Amerika, hou ik het kort. Maar ik wijs er even op dat Hitler, Mussolini en Franco Europese creaties waren, geen Amerikaanse.

Laten we het anti-Amerikaanse beeld van de VS eens onder de loep nemen. En laten we dan beginnen met te erkennen dat de woede en frustratie die er vaak uit spreken, op zichzelf gegrond zijn. De Verenigde Staten als staat is de machtigste en gevaarlijkste mogendheid ter wereld. De heersers ervan horen tot de gevaarlijkste misdadigers die op deze planeet rondlopen. Alleen al de huidige bewindvoerder in het Witte Huis, Dick Cheney en zijn team, zijn verantwoordelijk voor drie agressie-oorlogen, met een totaal aantal slachtoffers dat het miljoen inmiddels moet zijn overschreden: Afghanistan, Irak en Somalië.

En deze bloeddoordrenkte politiek is niet begonnen met het presidentschap van Cheney (zei daar iemand: 'maar Bush is toch president?' Ja, formeel wel. Maar Cheney runt de show). Noam Chomsky heeft ooit uitgelegd dat, als de normen van het Neurenberg-tribunaal (waar grote nazi-misdadigers berecht werden) consequent zouden worden toegepast, alle presidenten van de VS van na de Tweede Wereldoorlog opgehangen zouden zijn.

Ja, het Amerikaanse imperialisme, doorgedrukt door de kapitalistenklasse van dat land, is een levensgevaarlijk verschijnsel. Afkeer daarvan, een diepe woede leidend tot fel verzet ertegen, zijn op hun plaats. Maar die afkeer dient dan die heersers te treffen, en hun medeplichtigen. het idee dat Amerikanen als zodanig niet deugen maakt het voor links alleen maar lastiger om bredere aanhang binnen de Amerikaanse maatschappij te verwerven. En zonder een sterk en breed links in de Verenigde Staten zelf houdt het Amerikaanse imperialisme in ieder geval binnenslands vrij spel - tot grote schade van allen die dagelijks de verschrikking van de Amerikaanse imperiale macht op zich voelen drukken, in Bagdad, in Caracas, in Mogadishu...

Strijd tegen racisme en oorlog

Niet alleen is anti-amerikanisme strategisch een grote domheid van links, vanwege het bovenstaande. Het is vooral op onwaarheden gebouwd. Ja, de Verenigde Staten zijn het land dat een Vietnamoorlog begon, en die uitbreidde naar Cambodja en Laos. Drie tot vier miljoen mensen in die landen zijn door dit Amerikaanse geweld ten gronde gericht.

Maar dezelfde VS was ook het land dat een protestbeweging tegen diezelfde oorlog voortbracht, tot diep binnen het Amerikaanse leger aan toe. Demonstraties, blokkades van keuringscentra, rellen, diensweigering, en uiteindelijk zelfs het doden van officieren door soldaten die weigerden orders uit te voeren - op deze manier droegen talloze bewoners van de VS eraan bij dat het Vietnamese verzet meer speelruimte zijn om hun land te bevrijden van Amerikaanse overheersing.

Ja, de Verenigde Staten zijn het land dat in zuidelijke staten een waar apartheidsstelsel in het leven riep, om te voorkomen dat de nakomelingen van zwarte slaven gelijke burgerrechten zouden hebben. Dat systeem bestond zo'n zeventig jaar, hield miljoenen mensen in een staat van schrijnende armoede en rechteloosheid, en kostte talloze mensenlevens vanwege steeds weerkerende lynchpartijen door de witte racisten van bijvoorbeeld de Ku Klux Klan.

Maar dezelfde VS bracht ook een heroïsche en tegelijkertij omvangrijke beweging tegen deze apartheid voor. De beweging voor burgerrechten slaagde erin deze apartheid te slopen, met massale sit-ins en dergelijke in plaatsen waar zwarten en witten gescheiden (en voor zwarten doorgaans slechtere ) faciliteiten hadden: cafetaria's, openbaar vervoer. Demonstraties - vaak uiteengedreven met waterkanonnen, knuppels, traangas en erger - maakten zichtbaar hoe hoog de prijs was die zwarten bereid waren voor hun vrijheid te betalen.

De glorieuze toespraak van Martin Luther King op de Mars voor de Burgerrechten in de herfst van 1963 weerspiegelde de hoop. Enkele jaren later keerde dezelfde Martin Luther King zich tegen de Vietnamoorlog en begon hij het steeds harder voor de armen op te nemen. De strijd voor vrede en gelijke rechten zijn net zozeer deel van de Amerikaanse maatschappij en historie als het grootschalige onrecht en bloedvergieten waar deze strijd zich tegen richtte.

Soortgelijke dingen gelden zowel langer geleden als dichter bij de huidige tijd. Ja, er was Woodrow Wilson, Amerikaanse president die achter vredespraat de Amerikaanse wereldmacht bevorderde, nadat hij de VS tot deelnemer van de Eerste Wereldoorlog hielp maken. Maar er was ook Eugene Debs, socialist in diezelfde tijd die wegens een toespraak tegen die oorlog in Canton, Ohio langdurig in een cel werd gegooid.

Zijn prachtige verklaring voor de rechtbank die hem veroordeelde, begon aldus: "Edelachtbare jaren geleden erkende ik mijn verwantschap aan alle levende wezens, en ik bedacht me dat ik geen sikkepit beter was dan de laagsten onder hen. Ik zei toen en ik zeg nu: zolang er een lagere klasse is, ben ik daar deel van; zolang er een crimineel element is, hoor ik daarbij, en zolang er één ziel in de gevangenis zit ben ik niet vrij." Terwijl hij in die cel zat, werd hij voor de vierde keer presidentskandidaat voor de Socialistische Partij; hij behaalde 915.000 stemmen, zes procent van het totaal.

Cindy Sheehan

Geluiden zoals dat van King en Debs zijn sindsdien bepaald niet verstomd. Ja, we hebben nu Bush - een presidentskandidaat die zowel in 2000 als in 2004 trouwens zo weinig stemmen vergaarde dat hij het presidentschap slechts via verkiezingsdiefstal verwierf: in 2000 door het Hooggerechtshof, in 2004 vooral door computerfirma Diebold en door het Republikeinse bestuur van de staat Ohio. Aan wie we Bush ''verkiezing' ook te danken hebben - niet aan de meerderheid van Amerikanen. Maar we kregen ook Cindy Sheehan, de moeder van een Irak omgekomen militair. Zij ging in de zomer van 2005 kamperen op de stoep van het zomerverblijf van Bush in Crawford, texas. Ze stelde een hele eenvoudige vraag: wat was de zin van de dood van mijn zoon? Dat raakte een gevoelige snaar, en Sheehan werd al snel een van de belangrijke kopstukken van een langzaam herlevende vredesbeweging.

En ze ging steeds verder. Eerst had ze de hoop dat Democratische politici serieus iets bij te dragen hadden aan verzet tegen de oorlog. Inmiddels heeft ze met de Democratische Partij gebroken en lichtte dat toe met een indrukwekkende brief. Enkele dagen later maakte ze in een bittere verklaring bekend dat ze terugtrad als woordvoerder van de vredesbeweging: na de aanhoudende aanvallen van rechts kwam de negatieve kritiek van voormalige bondgenoten wegens haar breuk met de Democraten, en de verdeeldheid en persoonlijke rivaliteiten binnen de vredesbeweging; het werd haar, niet lang nadat ze ook ernstig ziek was geweest, teveel.

Maar kort daarna maakte ze alweer duidelijk dat ze op één of andere manier wel doorgaat met haar inzet tegen de oorlog, vanuit een minder prominente plek en op een andere manier. In een interview voor het progressieve radiostation Democracy Now! licht ze haar beslissing toe en vertelt ze veel over haar inzet en haar leven. De weerklank die de inzet van Cindy Sheehan de laatste jaren had, en de talloze reacties ook na haar recente besluit, laten zien hoe onwaar en unfair het is om de Amerikaanse maatschappij en bevolking af te schilderen als voornamelijk conformistisch en conservatief.

Kunst

Wat geld voor politiek, geldt ook op cultureel terrein. Zo goed als politiek radicalisme bepaald niet afwezig is in de VS, zomin geldt dat ook voor culturele diepgang en grensverleggende kunstuitingen. Amerika is het land van platte Hollywoodfilms en leeghoofdig entertainment. Maar de VS bracht ook dichters voort als Allen Ginsberg, schrijvers als Jack Kerouac, jazzmusici als Charlie Parker, countryzangers als Hank Williams, radicale folksingers als Woody Guthrie, bluesgitaristen als Robert Johnson, folk/ rock/ bluesmusici als Bob Dylan...

Je kunt zeggen dat zowel deze kunstvormen als het politieke radicalisme waar ik voorbeelden van noemde, slechts dissidente minderheden aanspreken en niet typerend of toonaangevend zijn. Dat lijkt me echter niet correct. het feit dat de heersers van de VS het hebben goedgevonden dat de sterfdag van Martin Luther King een officiële herdenkingsdag is gewonnen, mag van hypocrisie getuigen. Het zou echter nooit zover gekomen zijn als Martin Luther King niet onder heel veel Amerikanen respect genoot.

En de verkoopcijfers van het laatste, en behoorlijk maatschappijkritische album van Bob Dylan, wijzen er nu niet bepaald op dat hij slechts een marginale uitstraling heeft. Een band als Greenday wordt door veel punkliefhebbers weggezet als 'sellouts', zo heb ik begrepen uit een artikel van radicale muziekjournalist Alexander Billet. Dat deze band echter met een cover van John Lennon's "Working Class Hero" komt , zou wel eens kunnen aansluiten bij een boze, kritische kritische stemming onder de grote aantallen veelal erg jonge mensen die het gehoor van de band vormen, zo betoogt dezelfde Billet, naar mijn idee terecht.

Opiniepeilingen

Mocht er serieus twijfel bestaan over het bestaan van breed ongenoegen onder zeer veel mensen in Amerika, dan bieden recente opiniepeilingen wellicht een antwoord op die twijfel. Dat Bush nog maar de goedkeuring kreeg van 29 procent van ondervraagden in een peiling van de Wall Street Journal/ NBC, zal weinigen verbazen. Dat 52 procent de voorkeur geeft aan een Democratiosche boven een Republikeinse president bij de verkiezingen van 2008, is ook niet echt schokkend. Dat68 procent van ondervraagden het idee heeft dat de VS de verkeerde richting op gaan, suggereert echter al een onvrede die dieper gaat dan afkeer van Bush.

Een onderzoek van de Los Angeles Times/ Bloomberg laat zien dat veel mensen het - door democraten geleide - Congres ook niet vertrouwen. Het percentage ondervraagden dat verteropuwen in het Congres uitsprak, daalde: 36 procent in januari, 27 procent bij de huidige peiling. Het in november gekozen en in januari aangetreden nieuwe Congres heeft duidelijk mensen niet voor zich gewonnen. Van de hoop dat dit Congres terugtrekking uit Irak o gang zou brengen, kwam tot nu toe niets terecht. Dat zou de dalende populariteit ervan wel eens mede bepaald kunnen hebben.

Afkeer van de belangrijkste politieke instellingen en leiders zit, blijkens deze onderziooeken, diep. Beide partijen krijgen bepaald weinig goedkeuring los. Een onderzoek door de Campaign for America's Future samen met Media Matters for America op basis van meerdere peilingen, laat zien hoe breed het draagvlak daarentegen is voor progressieve politiek, ook in dat 'conservatieve' Amerika.

Negenenzestig procent blijkt te vinden dat de regering moet zorgen voor mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen; 84 procent steunt een verhoging van het minimumloon; 52 procent heeft bij arbeidsconflicten sympathie voor de vakbond, slechts 34 procent kiest dan voor de ondernemingen. het aantal mensen dat meer voorzieningen door de overheid wil, zelfs als de overheidsuitgafen opdrijft is 43 procent; slechts 20 procent wil minder dienstverlening door de overheid om de uitgaven te beperken; 69 procent vindt dat de regering ervoor moet zorgen dat mensen verzekerd zijn voor ziektenkosten; 52 procent wil het recht op abortus handhaven.

Mensen in Amerika blijken in meerderheid dus progressieve ideeën te hebben, pro-vakbond, pro-sociale voorzieningen, tegen beperkingen van de beschikking over lijf en leden. En mensen in Amerika willen van de oorlog af: 48 procent vindt dat het gevaar van terrorisme groter geworden is vanwege de oorlog in Irak; slechts 12 procent denkt dat het gevaar is vermiderd. En ja, 63 procent van de bevolking wil deadlines voor terugtrtekking uit Irak. Aldus het artikel op Tompaine.com dat resultaten samenvat onder de titel: "America's Progressive Majority", Amerika's progressieve meerderheid.

Er is draagvlak, brede ondersteuning, voor stevige linkse politiek. Het is zaak dat te onderkennen en tot uitgangspunt van politieke actie te maken in de Verenigde Staten. En het is zaak in Europa om iedere neerbuigendheid jegens Amerikanen te laten varen en linkse geluiden in de Verenigde Staten de aandacht en erkenning te geven die ze verziening. Anti-amerikanisme is verkapt chauvinisme; links moet zich daar verre van houden.