Londen, zeventig jaar geleden: hoe 300.000 mensen een nazi-mars versloegen

Vier oktober 1936, zeventig jaar geleden, hielden in Londen vele tienduizenden antifascisten, van allerlei achtergronden, een dreigende optocht van de nazi’s tegen. De politie probeerde de nazi’s doorgang te verschaffen en ruimte te maken. Antifascisten wiepen barricaden op,vochten terug, en deden de nazi-mars mislukken. Deze overwinning is de geschiedenis ingegaan als de ‘Battle of Cable Street’, vanwege de straat in het East End van Londen waar de barricades werden opgeworpen.

De fascisten stonden onder leiding van Walter Mosley en waren gebundeld in de Britisch Union of Fascists. Dat was geen splintertje, maar een organisatie met duizenden leden, op een bepaald moment zels 40.000. Ze had een tijdlang de steun van het dagblad de Daily Mail. Er ging een serieuze dreiging van uit, gericht tegen links en tegen de joodse immigrantenbevolking die vooral in Oost-Londen woonde. Mosley wilde zijn intimiderende optocht dwars door de wijken laten lopen waar veel joden woonden. Al eerder was Mosley’sBUF actief geweest in die buurten, met een grote bijeenkomst in Victoria Park, juni 1936. Joodse winkels hadden vernieling en brandstichting door fascisten te verduren, bewoners werden soms fysiek aangevallen.

De aankondiging van de grote nazi-optocht die Mosley op 4 oktober wilde houden, leidde tot angst maar vooral tot woede. De Jewish People´s Council hield een pëtitie om de nazi/mars verboden te krijgen, en haalde in 48 uur 100.000 handtekeningen op. Er kwam geen verbod. De Jewish Board of Deputies, had joden geadviseerd niet te gaan: wie ging speelde volgend dat advies de jodenhaters in de kaart. Gelukkig trokken heel veel joden zich van dat advies niets aan. De Communistische Partij sleepde een grote rol in de strijd tegen Mosley´s fascisten.

De Daily Worker, de krant van de Communistische Partij, citeerde een arbeider uit de bedreigde buurt: "we moeten ze zo´n welkom bereiden dat ze hier nooit meer zullen marcheren." Maar ook die partij was aanvankelijk terugohoudend om een directe confrontatie met de nazi´s te ondersteunen.. Eerst steunde ze vooral de genoemde petitie en wilde ze een demonstratie houden, maar niet gelijktijdig op de plek van de nazimars. Pas op het laatste moment, na furieus debat in de CP, steunde ze degenen die daadwerkelijk de nazimars wilden tegenhouden.

De dag zelf was glorieus. De nazi´s brachten 3000 mensen op de been voor hun optocht. Al op het verzamelpunt werden ze aangevallen, slechts een forse politiemacht stelde hen in staat om met hun tocht te beginnen. Intussen warenb rond Cable Street joden, antifascisten vanuit de Labour Partij, vakbondsmensen, allerlei anderen, in totaal 300.000 mensen, samengestroomd om Mosley en zijn bendes tegen te houden.

De mensen voerden de leus uit de Spaanse Burgeroorlog: “No Pasaran”- ze komen er niet door. Demonstranten schreeuwden: “One, two, three four five – We want Mosley, dead or alive!” De bereden politie viel de betogers aan die wierpen barricades op. Maar het grootse verzet dwong te politie ertoe om Mosley duidelijk te maken dat hij er inderdaad niet door zou komen.

Bill Fishman, destijds deelnemer aan de strijd, vertelt: “Ik was tot tranen geroerd toen ik bebaarde joden zij aan zij zacht staan met Ierse katholieke havenwerkers, opgestaan op Mosley tegen te houden. Ik zal mijn leven lang nooit vergeten hoe arbeiders samen konden komen omm zich te verenigen tegen het kwaad van het fascisme.” Maz Levinas, in die jaren gemeenteraadslid voor de Communistische Partij”, kijkt terug en zegt: “Het was een overwinning voor gewone mensen tegen racisme en antisemitisme en het zou in de gees5ten van mensen gegrift moeten worden. De Battle of Cable Street moet een geschiedenisles voor ons allemaal zijn.”

Gebaseerd op:

Audrey Gillan, "Day the East End said 'No Pasaran' to Blackshirts", Guardian, 30 september 2006 (door dit stuk werd ik erop gewezen dat deze gebeurtenis juist deze week 70 jar terug plaatsvond)

Richard Price en Martin Sullivan, "The Battle of Cable Street: myths and realities", What Next, (oorspronkelijk gepubliceerd in Workers News, mart/april 1994 )gevonden via het weblog Histomat.

Lenin´s Tomb heft filmbeelden (You Tube) van de Battle of Cable Street doorgelinkt op zijn weblog. Het zien van die link hielp me herinneren dat vandaag de verjaardag van de actie was...