Horror Alert ... Balkenende Vier in aantocht?

Binnen twee maanden, op 22 november, gaan veel van ons naar de stembus voor Tweede Kamerverkiezingen. Gaan we langs deze, veel te keurige en trage, weg dan eindelijk van Balkenende en zijn VOC-kabinet afkomen? Veel wijst op het tegendeel: we zijn hard op weg naar Balkenende Vier. Hoe akelig dat vooruitzicht ook is, er is veel dat die kant op wijst.

Peilingen laten zien dat de PvdA, na een hoogtepunt in 2004, aanhang kwijtraakt. Ze laten tevens zien dat CDA en VVD, de basis van Balkenende nu D66 de benen heeft genomen om haar eigen ondergang nog wat uit te stellen, in de lift zitten. Volgens NIPO/RTL staat het CDA op 36 (vorige week zelfs 37), na een dieptepunt op 1 juni van 25 zetels. De VVD staat op 28 (vorige week zelfs 29); dat is wel een daling sinds 1 juni (33 zetels). Maar samen zijn het toch 64 zetels. PvdA (37), SP (24) en GroenLinks (6) zouden er samen dus 67 krijgen. Noch een linkse, noch een rechtse coalitie zou dus meerderheidssteun krijgen momenteel. Maar op 1 juni stonden de drie linkse partijen nog op 70, de rechtse partijen op 58, een veel steviger linkse voorsprong (zie de berichtgeving op de site van het NIPO).

Kijken we ook eens op de politieke barometer van NOVA. Die geeft het CDA in de laatste tussenstand 43 zetels, de VVD 27. Samen dus 70. De PvdA krijgt er ook 43, de SP 17 en GrenLinks 8. Dat is 68, twee minder dan de regeringspartijen. Op 2 juni - ter vergelijking met de NIPO-poll van 1 juni - had het CDA er 33, de VVD 32, samen 65. Pvda (49), SP (16) en GroenLinks (8) kwamen toen samen op 73, griezelig dicht bij die fameuze linkse meerderheid die steeds verder achter de horizon verdwijnt. Op 31 maart bijvoorbeeld was de linkse score: PvdA 57, SP 14, GroenLinks 10: samen 81, een ruime meerderheid. Daartegenover brachten de regeringspartijen 60 zetels in het veld - en daar zat het inmiddels afgehaakte D66 zelfs nog bij.

Ik durf de voorspelling aan dat rechts de verkiezingen gaat winnen. De trend van herstel van de regeringspartijen is nog maar goed en wel begonnen, net als de campagne zelf. Wouter Bos oogt tegenover een zelfverzekerde Balkenende tamelijk defensief. Het beeld dat hij aan de AOW gaat komen is blijven hangen, CDA en VVD poseren als "verdedigers van de bejaarden". Dat zal eerder nog toenemen, en laat zijn sporen na. Intussen staat de SP stevig, en plukt de linkerflank van de PvdA leeg. Maar voor de totale numerieke balans tussen links en rechts is dat een kwestie van communicerende vaten, niet van een opmars van heel links. En zoals we zullen zien, zou die kracht van de SP wel eens vrij snel flink kunnen verminderen.

De situatie is voor links nog veel ernstiger dan heb bovenbesproken cijfermateriaal suggereert. Daarin zijn alle linkse partijen samen genomen en afgezet tegen de regeringspartijen. Maar voor de totale links-rechts-balans moeten we niet alleen naar CDA en VVD kijken maar ook naar alle prtijen buiten SP, GroenLinks en PvdA. Doen we dat, dan is helemmaal duidelijk hoe sterk rechts electoraal staat, en hoe groot de kansen voor een voortzetting van een CDA-VVD-coalitie, eventueel met wat randversiering, is.

Als CDA het al met PvdA wil proberen, dan doet ze dat in de wetenschap dat er andere mogelijkheden zijn - en dus vanuit een positie van kracht. Met die linkse mererderheid inmiddels aan verdamping ten prooi gevallen, heeft de PvdA zulke mogelijkheden niet. Dat betekent ook nog eens dat het CDA de PvdA met een eventuele formatie naar haar pijpen kan laten dansen. We krijgen dus Balkenende Vier, of een kabinet dat daar inhoudelijk sterk op lijkt.

Krijgen we dan tenminste een zeer sterke linkse oppositie tegenover een volgend sloopkabinet? Dat zou je denken, als je de SP-scores ziet. Maar het is hachelijk om je daar rijk aan te rekenen. Een maand voor de veriezingen van januari 2003 stond de SP rond de 20 zetels. Het werden er negen. Ik denk dat, als Wouter Bos echt campagne gaat voeren, de strijd steeds meer zal polariseren tussen de twee kandidaat-premiers: Bos en Balkenende. Dat zal ook op mogelijke SP-kiezers druk zetten: we willen toch Balkeneinde niet van Bos laten winnen? Dat zal veel van hen naar de PvdA zuigen. Als Bos dan ook nog zijn campagne een linkse toonzetting geeft naarmate de verkiezingen naderen, om potentiele SPkiezers aan te spreken dan zouden die 24 fictieve zetels wel eens vrij snel kunnen verdwijnen.

Om de zaak maar eens op scherp te zetten, doe ik de volgende prognose voor het uiteindelijke resultaat: CDA 48 zetels, VVD 29 zetels - samen dus 77 zetels. PvdA 46 zetels, SP 15 zetels, GroenLinks 7 - samen dus 68 zetels. Over de rest van de partijen wil ik het nu niet eens hebben.

Dit is mijn verwachting op basis van hoe ik de politieke actualiteit nu zie. Maar het is geen onvermijdelijkheid, en sowieso hoop ik dat ik er goed naast zit. De linkse terugtocht die uit bovengenoemde cijfers blijkt en waarvan ik vrees dat die op 22 november tot een nederlaag gaat lijden, is geen noodlot. Er zijn nog bijna twee maanden te gaan om zo´n nederlaag af te wenden en mijn sombere voorspelling in hoopvolle rook te doen opgaan. Daarvoor moeten we kijken waar de terugtocht van links en de recente opmars van rechts door worden veroorzaakt. Maar dat is stof voor een volgend artikel.