GroenLinks een beetje in de war

Niet iedereen binnen GroenLinks is helemaal blij met de koers van die partij, de tactiek rond de kabinetsformatie en de partijleiding zoals die door Femke Halsema en anderen wordt uitgeoefend. Dat bleek uit berichtgeving de afgelopen dagen, en het bleek op zaterdag 3 februari op het partijcongres.

"Verzet in GroenLinks tegen Halsema" , meldde de Volkskrant op 1 februari. een groep van aanvankelijk 55, later 259 leden, kwam met kritiek. Die is tweeledig - en onderling tegenstrijdig. Enerzijds is er weerstand tegen de liberale (pardon, 'vrijzinnige') koers die de partij is ingeslagen. Te denken valt aan de voorgestelde 'versoepeling' van het ontslagrecht. "De nadruk ligt teveel op de individuele verantwoordelijkheid, te weinig op solidariteit" , zegt Leo Platvoet, Eerste Kamerlid van GroenLinks. "GroenLinks is opgericht als alternatief voor de PvdA. Maar dat zijn we niet meer dat is de SP" , aldus Paulus de Wilt. Hij nam het initiatief voor het gebundelde kritische geluid en is zelf directeur van de partij in Amsterdam. "We staan niet meer voor de mensen voor zie we zeggen op te komen."

Het tweede kritiekpunt is meer strategisch: GroenLinks had zich niet zo makkelijk buitenspel moeten laten zetten in de kabinetsformatie. Joost Lagendijk, lid van het Europese parlement, noemt dat "een strategische blunder " en zegt: "Duurzaamheid - ons thema - staat hoog op de agenda. Als je het nu laat liggen, wanneer dan wel?" Platvoet: "Er is te snel gezegd, we doen niet mee."

Halsema wijst beide kritiekpunten van de hand. Ze wil "door met een vernieuwde partij" , ze wijst erop dat "meer jongeren en allochtonen op ons stemmen dan ooit tevoren" . Ook Tof Thissen, inmiddels GroenLinks-lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezingen wil de huidige koers vasthouden: "Achttien jaar na onze oprichting was het btijd om onze standpunten te moderniseren. " Alsof modernisering, vernieuwing per definitie verbetering is.

Dat GroenLinks niet bij de formatie meedeed wijt Halsema aan de houding van vooral Wouter Bos: die "wilde de enige linkse partij in het kabinet zijn. Bos gunde ons ook niet ook in de zon te staan. Hij verkoos de Christenunie boven GroenLinks." Op het partijcongres wees ze erop dat GroenLinks te klein was, niet nodig om het kabinet aan een meerderheid te helpen, en dat daarom van GroenLinkse standpunten weinig terecht kon komen. Het partijcongres slikte haar standpunt na soms verhitte discussie.

Intussen woedt her on der in GroenLinkse kringen discussie. Steven de Vries, politiek voorzitter van GroenLinkse jongerenorganisatie Dwars is niet zo blij. Hij klaagt dat de kritiek teveel op de persoon van Halsema gericht is en zegt: "Een overgrote meerderheid van de GroenLinks leden staat achter Femke Hlsema en de vrijzinnige koers." Geen sterk argument. Ik zou daarop reageren: de meerderheid kan het mis hebben...

Hij gaat verder: "Juist de vertegenwoordigers van een zwakke groep, de chronisch zieken en gehandicapten, steunen de vrijzinnige koers van harte, door zich te richten op de kansen die daardoor geboden worden. Evenwel zonder de risico's uit het oog te verliezen." Laat ik zeggen dat ik de indruk heb dat, ook in kringen van die 'zwakke groep' daar uiteenlopend over wordt gedacht... Maar vooral stoort hij zich aan de vorm van het debat en ziet er storende profileringsdrang in. "Het eindeloos kritiek leveren opp je eigen partij levert geen goed beeld op" , zegt hij. Ja, zo gaan discussies wel eens in de politiek, denk ik dan.

Michel Klijmij, GroenLinks gemeenteraadslid in Gouda, doet ook een liberale, pardon, vrijzinnige, duit in het zakje. "De koers is goed" , luidt de kop. "Te lang zijn de linkse partijen vooral bezig geweest met kortzichtig helpen. Geef ze maar geld, ruime en lange uitkeringen, en dan wordt iedereen vanzelf gelukkig" , zo luidt zijn karikatuur. "Nu staat het meedoen voorop." En om dat "meedoen" te bevorderen "moet eerst de arbeidsmarkt opengebroken worden" , onder meer "(d)oor het aantrekkelijker te maken voor bedrijven om mensen aan te nemen. Door bedrijven die veel mensen ontstaan te straffen, maar het tegelijk simpeler te maken om mensen te ontslaan."

Het beleid moet zich dus richten op ondernemers en bestuur - met de betrokkenen wòrdt iets gedaan (of het nu ontslag is of een hogere maar kortere WW). Achter al het gepraat over meedoen gaat schuil dat mensen iets wordt aangedaan. Het is de logica die de Franse premier De Villepin vorig jaar hanteerde om de ontslagbescherming voor jongeren tot 25 jaar op te doeken met zijn gehate en door straatprotest en stakingen verslagen CPE-arbeidscontract. Vrijzinnig? Vrij ONzinnig is het, en zeer on-links bovendien.

GroenLinkse weblogger Brechtje Paardekooper is evenmin ontevreden over de koers van de partij, maar ziet wel een probleem. Ze noemt de notitie Vrijheid Eerlijk Deelen - waarin de "vrijzinnige" vernieuwing naar voren wordt gebracht - weliswaar "moedig en visionair" , maar zegt tevens "De notitie werd de partij ingegooid en in plaats van dat een partijbrede discussie werd gevoerd, werd ze na een paar bijeenkomsten aan het congres voorgelegd." En voorts: "Er is te weinig moeite gedaan om dat begrip 'participatie' aantrekkelijk neer te zetten en duidelijk te maken dat dat ook zekerheid betekent voor mensen. En er is teveel de confrontatie geziocht met de tegenstanders, zie weggezet werden als 'oud-links'" Het was dus vooral een kwestie van slechte uitleg, te geringe pogingen van de partijleiding om mensen te overtuigen. Wel waar, denk ik, maar het gaat aan de inhoudelijke onvrede een beetje voorbij.

Het beeld is er een van lichte verwarring, hoopvolle kritische geluiden, maar weinig slagkracht erachter. En de kritiek is onderling naar mijn idee tegenstrijdig ook. Zinnige en veel minder zinnige zaken zijn erin verstrengeld geraakt.

Zo ben ik het met de geformuleerde kritiek op de sociaal-liberale koers eens. Links moet het voor mensen met en zonder baan opnemen, tegen de ondernemers in. Links moet het de ondernemer niet naar de zin gaan maken in de hoop dat de magie van de vrije arbeidsmarkt, heel lichtjes bijgestuurd, dan haar zegenende arbeid zal gaan doen. Sociaal en neoliberaal bijt elkaar, en spreken van 'sociaal-liberaal' of 'vrijzinnig' helpt dat niet uit de wereld. GroenLinks kan beter weer naar links gaan in haar standpunten, en niet verder naar het midden.

Maar bij een inhoudelijke draai naar links hoort ook een strategische. En dat betekent dat GroenLinks beter af is in de oppositie dan in de regering. Halsema heeft trouwens gelijk dat niet de GroenLinkse tactiek, maar juist de houding van Bos en het CDA, de reden zijn dat GroenLinks buiten de boot viel. Maar ook zij heeft nog de houding van 'we hadden gewild, maar het kon helaas niet.'

De oppositie tegen de liberale koers van Femke Halsema zou veel sterker staan als het tegelijk een oppositie was tegen elke vorm van regeringsdeelname samen met rechts. Zulke regeringsname leidt tot inkapseling - waarna de kiezers weglopen en rechts haar leeggelopen partner bij de eerste de beste gelegenheid dumpen mocht ze nog enig spoor van linksheid in willen brengen. Linkser qua standpunten moet samen gaan met linkser qua opstelling tegenover rechts, regeringsdeelname en andere tactische zaken. In de oppositie, zij aan zij met de SP - daar hoort een GroenLinks dat zich ontdoet van die malle liberale 'vrijzinnigheid' thuis. Maar op een iets linkser D66 zit niemand te wachten.

Dat critici van Halsema en de 'vrijzinnigheid' daar anders over denken is echter niet zo raar. In de héle partij domineert een bestuurlijke houding. Links is voor de meeste GroenLinkse kopstukken - hoe ze ook over de koers denken - vooral een kwestie van beleid dat politici op mensen loslaten. Links is in GroenLinks steeds minder wat het voor veel oude CPNers en PSPers (partijen die samen met de PPR zijn gegaan ok GroenLinks te vormen) nog wel was: iets dat mensen zelf deden, via acties, demonstraties, stakingen en soms burgerlijke ongehoorzaamheid.

Actievoeren, zelf èn samen voor je rechten en idealen opkomen - het staat klaarblijkelijk ook voor de critici van Halsema tamelijk ver van ze af. En dan rest inderdaad slechts meedoen met stads- en landsbestuur als handvat om verandering te bereiken. Dat is bestuurlijke en parlementaire houdgreep waar mensen als Lagendijk, maar ook Platvoet, helaas niet uit losbreken. Andere GroenLinksers wel?

Via het weblog Linkse Lente vond ik de weblogs van Brechtje Paardekooper en Michel Klijmij, en er is nog wel meer over deze discussie te vinden aldaar. Op het weblog van Klijmij staat trouwens een aardig verslag van het partijcongres van 3 februari.
(bijgewerkt 4 februari en 6 februari)