Kabinet komt nog, protest is er al (2 en slot)

Oppositie tegen het komende kabinet richt zich niet alleen tegen het plan om ambtenaren die geen 'homo-huwelijk' af willen sluiten in verdediging te nemen - en het recht om te trouwen van homo's en lesbo's naar het tweede plan te verwijzen (zie mijn vorige stuk). Ook het besluit van de komende coalitie om nadrukkelijk geen onderzoek in te stellen naar de Nederlandse steun aan de Irak-oorlog, roept terechte woede op.

SP-kamerlid Harry van Bommel schrijft op zijn weblog bijvoorbeeld vinnig dat het motto van het nieuwe kabinet - 'Samen werken, samen leven' - beter anders had kunnen luiden: 'Don't mention the war'. "Dat motto is van toepassing omdat er geen onderzoek komt naar de aanloop tot de oorlog met Irak en er met geen woord gesproken wordt over de Nederlandse betrokkenheid bij de oorlog in Afghanistan." Ook GroenLinks constateert: "In de buitenlandse politiek verandert er helaas niets. Er komt geen onderzoek naar Irak, Nederland gaat door met de JSF en er heerst angst voor Europa." Over Europa kort dit: GroenLinks was destijds voorstander van de EU-grondwet, en ik bepaald niet. Maar het is goed om te zien dat ook GroenLinks het niet-onderzoeken van de Nederlandse steun aan de Irak-oorlog kennelijk afkeurt.

Kort voor het PvdA-congres waarin die partij het regeerakkoord aanvaardde, kwam de actie-coalitie Stop de Oorlog met een Open Brief. Daarin riep ze deelnemers aan dat Partijcongres op om een motie van ondermeer de Jonge Socialisten in de PvdA "waarin een onderzoek naar de Nederlandse steun aan de Irak-oorlog wordt geëist als onderdeel van het nieuwe regeerakkoord. Het is zoals Wouter Bos tijdens de campagne steeds zei: 'de onderste steen moet boven!'" Stop de Oorlog is opgekomen als initiatief tegen de Israelische aanval op Libanon vorige zomer, maar toont met de open brief aan het PvdA-congres aan op meerdere fronten de oorlogspolitiek van Bush en zijn - ook Nederlandse- bondgenoten, te lijf te willen gaan.

Dat congres werd de plek waar de twee thema's van protest - de ondermijning van het 'homohuwelijk', en de Irak-doofpot - samenkwamen. Binnen de PvdA was lang niet iedereen blij met deze punten in het regeerakkoord. Dat besefte de partijtop dondersgoed. In zijn toespraak aan het congres noemde voorzitter Van Hulten als punten waar de PvdA concessies had gedaan als eerste: "Er komt geen onderzoek naar de Nederlandse steun aan de oorlog in Irak".

Na het opnoemen van enkele andere minpunten zegt hij: "Op al deze punten is het dus slikken. Wat mij betreft nog het meest als het gaat om de paragraaf over ambtenaren van de burgerlijke stand. Want hoe kunnen we als Nederlanders nu kritiek hebben op Belgen die niet door een zwarte ambtenaar van de burgerlijke stand willen worden getrouwd, als we tegelijkertijd goedkeuren dat Nederlandse ambtenaren de wet ten aanzien van het homohuwelijk niet uit willen voeren? Ik zal eerelijk zijn, ik heb grote bezwaren tegen deze paragraaf uit het regeerakkoord. Gewetensbezwaren." Stevige taal - al heb ik zelf mijn kritiek op zowel racistische Belgen als op de verdediging van Nederlandse homofobe ambtenaren niet zozeer 'als Nederlander'- zoals Van Hulten - maar als mèns.

Maar Van Hulten vond beide, toch redelijk zware, punten, geen reden om het regeerakkoord af te wijzen. Wouter Bos kwam op het punt van het homohuwelijk met sussende woorden: "Het enige wat we beoogden met die passage is te beschrijven wat de praktijk is. Er is geen enkele druk vanuit het coalitieakkoord om deze praktijk wettelijk te regelen." Dat is natuurlijk raar gezegd van mijnheer Bos. Regeerakkoorden zijn er niet om de praktijk te beschrijven maar om te vertellen welke kànt die praktijk volgens regeringspartijen op moet. En die kant is duidelijk: erkenning van gewetensbezwaren gaat uiteindelijk boven het gelijke recht van homo's en lesbo's om te trouwen. Ook beweert Bos dat de passage alleen slaat op ambtenaren die al werkzaam waren toen het 'homo-huwelijk' werd ingevoerd. Maar dat valt uit de betreffende passage in het akkoord niet op te maken. Bos' 'geruststelling' is dus allesbehalve geruststellend.

Zijn oproep aan gemeentebesturen "om initiatieven zoals in Amsterdam - waar alleen ambtenaren worden aangenomen die geen bezwaar hebben tegen hewt homohuwelijk - te steunen" is wel weer aardig. Als er geen gewetensbezwaarde ambtenaren meer zijn binnenkort, dan hangt de passage daarover in het regeerakkoord wezenloos in de lucht. Maar zover is het nog lang niet, en het geschipper van leidende PvdA-ers op juist dit principiële punt is niet erg verheffend.

We kennen inmiddels de afloop van het partijcongres: het rekeerakkoord is met applaus en gejuich aanvaard. Een meerderheid stemde echter wel voor moties waarin de PvdA-ers "de fractie oproepen kritisch te blijven kijken naar onder meer de regels rond abortus en het homhuwelijk" . En een meerderheid nam wel een 'motie van verdriet' aan rond de kwestie-Irak. "In de motie staat dat de PvdA vindt dat ber destijds geen sprake was van een adewuaat volkenrechtelijk mandaat voor de militaire interventie (...) Het PvdA-congres vindt dat de PvdA zich met de aanname van het regeerakkoord mede verantwoordelijk maakt voor het uitblijven van een onderzoek naar het zwijgen rond Irak. 'Dat is te betreuren en stemt verdrietig'" (NRC, 17 februari 2007).

Protesten, zowel rond ondermijning van het homohuwelijk als rond de Irak-doofpot, bleken niet sterk genoeg om de komende regering echt in problemen te brengen. Maar de aanwezigheid van progressieve meerderheden op het PvdA-congres rond beide thema's laat wel zien dat de PvdA een zwakke schakel in de komende, in wezen rechtse, regering is. Links moet op die schakel met beargumenteerd maar waar nodig snoeihard protest beuken tot de zwakste schakel breekt. De vooruitzichten zijn grimmig, maar zeker niet hopeloos.