Bush en de tortilla-prijzen

Bush erkent dat klimaatsverandering een serieus probleem is. Mexicanen protesteren tegen de stijging van voedselprijzen. Wat is het verband?

Vrijwel iedereen is inmiddels doordrongen van de dreiging die er uitgaat van de klimaatsverandering die gaande is. Vrijwel iedereen realiseert zich dat die het gevolg is van de uitstoot van broeikasgassen door energieopwekking, industrie, autoverkeer, vliegtuigen, kortom door alles wat CO2 en andere broeikasveroorzakers in de atmosfeer brengt.

Nu is ook de laatste invloedrijke persoon die aan deze door menselijk handelen veroorzaakte klimaatsverandering twijfelt, door de bocht. George Bush, als president van de VS de machtigste van de klimaatsceptici, is om. In zijn State of the Union-toespraak spreekt hij van "de ernstige uitdaging van wereldwijde klimaatsverandering." Mobil Exxon, keer op keer beschuldigd van het financieren van klimaatsceptici, bijvoorbeeld door de Royal Society (een Brits wetenschappelijk genootschap van formaat), beweert nu dat het daarmee is opgehouden.

Nu de economische en politieke machthebbers van de planeet de dreiging erkennen za; de oplossing binnen handbereik liggen, niet waar? Die conclusie ligt voor de hand maar is minstens voorbarig. Zo doken er de week na Bush' bekeringsuitspraak in zijn toespraak berichten op die een hele andere kant op wijzen. Democratisch Congreslid Henry Waxman zegt dat "er bewijs is dat hooggeplaatste functionarissen in de Bush-administratie herhaaldelijk 'geprobeerd hebben het publiek te misleiden door twijfel te zaaien in de wetenschap over klimaatsverandering'."

De maatschappelijke krachten die verbonden zijn met bijvoorbeeld de olie-industrie en daarom niet willen weten van reductie van CO2 is weliswaar op de terugtocht. Maar het gaat hier om een kernsector van de Amerikaanse ondernemersklasse, die via oliemiljonairs als Bush, Cheney en Condoleezza Rice een rechtstreekse greep op de Amerikaanse politiek hebben. Het zou wel al te mooi zijn als zij hun achterhoedegevecht zouden opgeven vanwege zoiets onbeduidends als een groeiende wetenschappelijke consensus die wijst om komende rampzalige gevolgen.

Hoe serieus moeten we Bush' bekering nemen? En wat zijn de oplossingen waard waar hij mee komt? Zijn opmerkingen over de ernstige uitdaging van klimaatsverandering komen op een vrij terloopse wijze, aan het eind van alinea's waarin hij schetst hoe volgens hem de VS haar afhankelijkheid van olie moet terugdringen. "Te lang is onze natie afhankelijk geweest van buitenlandse olie. En deze afhankelijkheid maakt ons meer kwetsbaar voor vijandige regimes, en voor terroristen." Hij noemt "een schoon milieu"als argument. Maar het gata hem kennelijk toch vooral om zijn concept van nationale veiligheid. Het tegengaan van klimaatsverandering lijkt bijzaak, het noemen ervan vooral PR.

En dan de oplossingen. Het is een hele waslijst. Meer binnenlandse olieproduktie (Bush is niet tegen olie, maar tegen buitenlandse olie die niet in Amerikaanse handen is). Schone kolen - wat dat ook mogen zijn; "schone, veilige kernenergie". Maar zoiets bestaat niet. Het afvalprobleem is niet opgelost. De kans op een ramp is door toenemende veiligheidsmaatregelen weliswaar klein, maar de dimensies van de ramp als het misgaat zijn immens. Kernenergie roept een enorme beveiligingsobsessie in het leven, wat de trend naar een steeds autoritairder staat in de hand werkt. Kernenergie is bovendien slechts betaalbaar omdat regeringen er enorme bedragen aan subsidie in stoppen. Maar het belangrijkste bezwaar tegen kernenergie: het is gekoppeld aan de technologie waarmee kernwapens vervaardigd worden. Geef een land de hele cyclus waarmee ze zelfstandig uranium kunnen gebruiken en opwerken, maak een land zelfstandig waar het gaat om kernenergie - en je hebt zo'n land voorzien van het vermogen om kernwapens te maken. Kernenergie promoten is kernwapens helpen verspreiden (wat niks afdoet aan het feit dat de VS allerminst het recht heeft om andere landen te verbieden kernenergie te ontwikkelen...). Kernenergie is en blijft een levensgevaarlijke en verwerpelijke vorm van energiewinning.

Ja, Bush noemt ook wind- en zonne-energie. Maar veel meer aandacht heeft hij voor energie uit biomassa. "We moeten doorgaan met investeren in nieuwe manieren 0om ethanol te produceren (...) waarbij we alles gebruiken van houtsnippers tot grassen en agrarisch afval." Die ethanol zou dan benzine als autobrandstof moeten vervangen of minstens aanvullen.

Dat klinkt veel zinniger dan het is. George Monbiot zegt over het investeren in alternatieve energie, zoals Bush dat voorstelt: "Dit is prachtig nieuws voor de graanbaronnen van de rode staten * , die de mais (...) zullen verbouwen die in biomassa zal worden omgezet. Voor alle anderen is het een catastrofe." De consequenties voor voedselprijzen zijn groot. "Alhoewel de rijke wereld slechts een fractie van 1 % van zijn transportbrandstoffen heeft vervangen, rapporteert deWerrdeld Voedsel- en landbouworganisatie van de VS reeds dat het gebruik van gewassen om auto's te voeden de wereldvoedselprijzen heeft doen stijgen, met ernstige gevolgen voor de armen." Auto's laten rijden op biomassa is het klimaat redden door armen de honger in te jagen. Maar winstgevend voor de agrobusiness is het ongetwijfeld.

Daarmee zijn we vrijwel in Mexico aanbeland. In dat land is breed verzet opgekomen tegen het feit dat tortilla's enorm in prijs zijn gestegen. Tienduizenden mensen - 75.000, volgens Aljazeera - hielden enkele dagen terug een protestdemonstratie in de hoofdstad. De prijs van tortilla's - een belangrijk deel van de voeding in Mexico - is dan ook in korte tijd met 400 procent omhooggegaan.

Oorzaken van de prijsstijging liggen in de vrijhandel met de Noorderbuur. Grootschalige commerciële landbouw in de VS heeft de plaatselijke Mexicaanse landbouw zware schade toegebracht. Daarmee is de mate waarin Mexico zich vanuit binnenlandse productie kan voeden, dlink aangetast. Het protest tegen de voedselprijzen is daarmee tegelijk een protest tegen een vrijemarkt-politiek waarvan de de kersverse, frauduleus 'gekozen' president Calderon een groot voorstander is. "Calderon stal de verkiezingen, en nu steelt hij onze tortilla's!", stond op een spandoek. Hem wordt verweten dat hij de commerciële agrobusiness bevoordeelt en de behoeften van de armen negeert.

Maar het probleem is niet enkel Calderon, en zelfs niet enkel het vrijhandelsakkoord met de VS waarmee de kleine boeren van Mexico worden weggeconcureerd. De BBC schrijft: "Sommigen wijten de stijging aan de vraag naar mais om milieuvriendelijke bio-brandstoffen te maklen in de VS." De Volkskrant zegt: "De tortillacrisis heeft twee oorzaken. De directe oorzaak is de schaarste van maïs op de wereldmarkt en vooral in de Verenigde Staten, waar een steeds groter deel van de maïsproduktie wordt gebruikt voor het maken van de biobrandstof ethanol. De achterliggende oorzaak is dat Mexico steeds afhankelijker is geworden van de import van maïs uit de Verenigde Staten omdat het land zelf niet meer voldoende produceert." Dat laatste is oppervlakkig en misleidend geformuleerd: Mexico produceert onvoldoende omdat goedkope importen dat saboteren.

Maar hier gaat het me vooral om de eerste oorzaak: een asociale vorm van alternatieve energie-opwekking maakt maaltijden van arme Mexicanen onbetaalbaar duur. En juist deze vorm van alternatgieve energie wordt door Bush naar voren geschoven aals oplossing. Een antwoord op klimaatsverandering dat armen verder de armoede indrukt mag typerend zijn voor de pririteiten van Bush. Een aanvaardbare oplossing is het daarmee allerminst. De planeet redden ten koste van de armen is geen optie.

De boze Mexicanen hebben gelijk met hun protest. En voor een werkelijke redding van het klimaat kijken we maar beter ergens anders dan in de toespraken vanuit het Witte Huis.

*Rode staten: staten waar de meerderheid van uitgebrachte stemmen naar de Republikeinen gaat.