Voorzichtigheden en verontrustende zaken: meer over het SP-programma

Het concept-verkiezingsprogramma van de SP vertoont deels voorspelbare, deels ook zeer verontrustende elementen. Voorspelbaar waar het een reeks beleidsvoorstellen betreft die goed zijn, maar voor wie de SP volgt weinig wereldschokkend. Verontrustend, waar het om wezenlijke breuken gaat met werkelijk linkse opvattingen.

Voorzichtigheid troef

Van een Socialistische Partij vind ik het niet meer dan vanzelfsprekend dat die zegt: "goede kinderopvang is een basisvoorziening en wordt gratis", en "het sociaal minimum wordt in 4 jaar tijd met 10 procent verhoogd." Volledige werkgelegenheid als beleidsdoelstelling, arbeidsbemiddeling die uit handen van de commercie wordt gehaald en bij de gemeenten komt, verhoging van WAO en WIA van 70 naar 75 procent, een wetteklijk recht op betaald ouderschapsverlof - allemaal uit hoofdstuk twee van het programma,Beter delen, - het is de goeie richting. In hoofdstuk drie, Beter zorgen, valt veel goeds te lezen over de noodzaak om markt en bureaucratie terug te dringen uit de zorg en patienten en personeel centraal te stellen. Hoofdstuk vijf, Beter leren, die iets soortgelijks voor onderwijs. beide hoofdstukken dringen er ook op aan de doorgeslagen schaalvergroting in gezondheidszorg en onderwijs terug te dringen. Weinig op aan te merken allemaal, op zichzelf.

En toch bevalt het me niet, dat programma. Deels komt dat door de dingen die er niet in staan, en deels door de halfslachtigheid van veel van wat er wel staat. Zo lezen we wel over de afschaffing van eigen bijdrage in de zorg en van de no-claim-korting. Maar het nieuwe zorgstelsel, waar deze zaken deel van uitmaken en waar de SP zo fel en zo terecht protest tegen heeft geprotesteerd, blijft als zodanig intact. We lezen wel, in hoofdstuk 6, Beter wonen: "gratis openbaar vervoer wordt mogelijk voor jongeren onder de 12 jaar, met begeleiding, en ouderen boven de 65 jaar." Prima - maar waarom niet het beleidsdoel naar voren gebracht wordt om op termijn het openbaar vervoer als zodanig tot basisvoorziening, gratis voor eenieder beschikbaar gemaakt, is mij onduidelijk. Sociaaldemocraten in de Vlaamse stad Hasselt halen hier de SP links in. Waarom reclame en sponsoring in het onderwijs wat de SP betreft slechts moeten worden beperkt, en niet gewoon worden afgeschaft, is me een raadsel.

Het is allemaal een beetje alsof we hier niet een principieel verkiezingsprogramma van een socialistische partij lezen, maar het resultaat van onderhandelingen van de SP met de partij van Wouter Bos. Ik heb nieuws voor de SP-programmamakers: die onderhandelingen, als ze komen, zullen van dit al veel te tamme programma nog veel meer afschrapen.

Maar bij dit alles gaat het nog om beleid dat de goede kant op wijst. Voor hele stukken van dit programma geldt echter iets geheel anders: de passage over criminaliteit zou zo in een VVD-beleidstekst kunnen staan. En de passages over 'maatschappelijke verantwoord ondernemen' hoort in een socialistisch partijprogramma evenmin thuis, net zomin als de lofzang op de kleine ondernemers en hun rol.

Ondernemers te vriend

Om met dat laatste te beginnen. 'Kleine ondernemers meer waarderen', heet een paragraaf uit hoofdstuk twee. Die worden immers "terecht de motor van de economie" genoemd en vormen "de plek waar de meeste banen worden gemaakt." Dus moeten zij tegemoet worden gekomen door minder regelgeving en krijgen ze verhoging van belastingaftrek in het vooruitzicht gesteld. Nu is er niks mis met inkomenssteun aan piepkleine ondernemers op of onder het bestaansminimum. Maar die dient dan echt inkomenssteun te zijn aan de mens die onderneemt, geen steun aan de onderneming op zich. Immers, hoe klein die onderneming ook mag zijn - de dynamiek van concurrentie en groei os ook hen eigen. Een partij die echt wil breken met de markt gaan niet de kleine ondernemers tegen de grotere steunen.

Deze houding hangt met een dieper probleem in het SP-programma samen: de houding tegen ondernemers en tegen het winstmotief als zodanig. Ik citeer uit hoofdstuk twee, uit de de passage getiteld 'Verantwoord ondernemen bevorderen': "Ondernemers hebben naast vakbonden een belangrijke stem in de politiek." Het wordt als feit vermeld, zonder kritiek op dat feit. Blijkbaar vindt de SP die "belangrijke stem van ondernemers" op zich geen probleem. Dat serieuze socialistische politiek de macht van ondernemers als probleem ziet, als macht die teniet gedaan moet worden of op zijn minst flink teruggedrongen - geen spoor daarvan, geen hint in die richting in deze passage.

Ik citeer verder: "Dat geeft hen ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Veel ondernemers laten zich te eenzijdig leiden door winstmaximalisatie en hebben te weinig ook voor andere functies van het ondernemen, zoals het creeren en instandhouden van werk." Vervolgens pleit de SP voor overheidssteun aan 'maatschappelijk verantwoorde' vormen van ondernemen, zij "die er met de pet naar gooien, mogen worden aangepakt."

Hier doet de SP alsof een eenzijdig streven naar winstmaximalisatie een kwestie is van onvoldoende maatschappelijk besef of verantwoordelijkheidsgevoel, van een asociale mentaliteit. Dat gaat er aan voorbij dat in een markteconomie, in het werkelijk bestaande kapitalisme. winstbejag aan ondernemerskant levensnoodzaak is voor een ondernemer die zich staande moet houden in de concurrentieslag. Aandacht voor werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden, voor bestrijding van discriminatie en van milieubederf - het kost geld. Wie daarop bezuinigt behaalt kostenvoordeel en komt in de concurrentie op voorsprong.

Ondernemers zullen niet vrijwillig een achterstand riskeren door van dit soort bezuinigingen af te zien en zelfs extra aandacht voor sociale- en milieudoelstellingen te hebben. Slechts bindend opgelegd beleid, opgelegd aan de ondernemers, kan voorrang voor zulke beleidsdoelen afdwingen. Er is nog nooit een lammetje gered door de leeuw op te roepen zich van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid voor schapen bewust te worden.

In de passages die ik zojuist aanhalade blijkt duidelijk: de SP heeft het idee om een markteconomie, met wist als hoofddoel, om te vormen in een democratisch gestuurde economie met menselijke behoeften als hoofddoel, feitelijk losgelaten. Aanpassing van het huidige kapitalisme, daarmee neemt de SP steeds openlijker genoegen.

Ook SP doet mee aan criminaliteitshype

Kwalijk zijn de passages die de SP wijdt aan criminaliteit en terrorisme. Ik ga citeren, deze keer uit hoofdstuk 4: "Betere veiligheid". "Criminaliteit is volgens veel mensen een van de grootste maatschappelijke problemen. de cijfers bevestigen dat: in de laatste veertig jaa vertienvoudigde het aantal bij de politie bekende misdrijven. Vernielingen diefstal en geweld vormen het grootste deel van de 4,6 miljoen delicten waarvan burgers elk jaar het slachtoffer worden."

Een paar vragen: is het aantal delicten echt zo gegroeid - of komen delicten eerder onder de aandacht? Al;s er van echte groei sprake is, zou dat misschien te maken kunnen hebben met de bestaansopnzekerheid waar miljoenen mensen na dertig jaar van bezuinigingen en na een, door massale ontslagen en flexibele banen (uitzendwerk, losvaste contracten) steeds grotere onzekerheid voor veel mensen? Juist van de SP verwacht ik dat die samenhang tussen sociale afbraak en groeiende criminaliteit naar voren gehaald wordt. Verkeerde verwachting, helaas.

Even verderop: "Mensen willen meer veiligheid, terwijl politie en justitie weinig mogelijkheden hebben om daders op te sporen en te bestraffen." Dat is feitelijk een pleidooi voor een sterker en machtiger politie- en justitie-apparaat. En ja hoor, ook de SP pleit voor meer blauw op straat: "1500 extra agenten op strata, door te investeren in wijkagenten, wijkteams en toezichthouders (...) camera's kunnen helpen, maar zijn geen volwaardig alternatief voor de agent." Ik merk op dat het oprukkende camera-toezicht - een aantasting van privacy, een gevaarlijke versterking van de staatsmacht - niet principieel wordt afgewezen. En ik constateer een naief geloof in de agent als boevenvanger. - of een bereidheid om de VVD en de Telegraaf-redactie op dit thema naar de mond te praten.

Dat heel veel van de angst bij mensenvoor criminaliteit waar ook dit programma naar verwijst, een product is van gecalculeerde media-aandacht en misleidende retoriek van rechtse politici - niets blijkt daarvan in deze passages. Zelfs twee mensen op een cel - nog niet zo lang geleden terecht taboe bij de meeste politieke partijen - mag van de SP, zij het alleen voor zeer kort gestraften. maar hiermee overschrijdt de SP weer een principiele grens.

Allerlei zinnige ideen over resocialisatie, onderwijs in de cel, het inzicht dat psychiatrische patienten niet in een cel horen - het staat er allemaal ook wel. Maar het weegt niet op tegen de keus die de SP hier maakt om ook op dit thema de agende van rechts te beantwoorden met in essentie rechts beleid. Dat is niet waar de SP ooit voor is opgericht, en het is ook niet de manier om een groeiend aantal mensen dat linkse alternatieven zoekt rechts beleid, echt hoop en inspiratie te blijven bieden. Het is dat andere partijen ruimschoots erger zijn dan zelfs tegenover deze SP - anders was ik ook als kiezer allang op weg naar de uitgang. Hopelijk steekt er ook binnen de SP een storm van protest op tegen de hierboven geschetste zijweg naar rechts.

Zie over het SP-programma ook:
*"Afschaffen NAVO hoort in SP-programma", van de Internationale Socialisten;
*"SP gaat de NAVO veranderen!" , op het weblog "Goed-Fout" - goed om te zien dat dit weblog, van de onvolprezen Noke Wan, ook nieuw leven is ingeblazen met een digitale verhuizing!
*Zelf schreef ik onlangs: "SP en VVD: stuitende overeenkomst over 'onze democratie' ".