SP en VVD: stuitende verwantschap rond "onze democratie"

Citaat nummer een: "De burger wil goed gerepresenteerd en goed bestuurd worden.Hij wil niet overal over meepraten, maar moet wel weten dat de zaken goed geregeld zijn, dat hij niet belazerd wordt en dat bestuurders zich naar behoren verantwoorden. Bij de huidige sterke fragmentatie van publieke besluitvorming, desintegratie van de staat en onduidelijke verdeling van bevoegdheden en verantwoordelijkheden kan de burger onmogelijk nog het gevoel hebben dat zijn belangen goed worden gediend, laat staan dat hij er enig zicht op heeft.

Deze diagnose leidt tot de conclusie dat er nieuwe macht moet worden gepompt in onze bestaande politieke systemen. Ook moeten de controlemechanismen op de uitoefening van die macht worden aangescherpt. Pas als aan die beide voorwaarden is voldaan klan de burger er verzekerd van zijn dat heyt politieke systeem echt in staat is om vorm te geven aan de samenleving en dat dit gebeurt zoals hij wilde en zonder dat er ruimte is voor machtsmisbruik en bestuurlijke inefficientie."

Citaat nummer twee: "De macht gaat terug naar waar ze democratisch wordt gecontroleerd, weg uit de wirwar van ongrijpbare en oncontroleerbare bestuurdsorganen. Al deze staatsrechterlijke voorstellen (...) zijn gericht op vertrouwen. Overal in het leven gata het niet alleen over wat er moet worden gedaan, maar ook wie het doet. Ieder kiest voor de dokter, advocaat of belastingconsulent in wie hij vertrouwen heeft. FDie vertrouwenskeuze hebben de burgers in de ons omringende landen wel, maar in Nederland niet. Vertrouwen de Nederlandse oplitici hun burgers soms niet? De VVD vertrouwt de Nederlandse burger wel en wil dat de kiezer de baas wordt."

Citaat nummer drie: "De meerderheid van de burgers neemt deel aan verkiezingen, maar een aanzienlijke minderheid gebruikt zijn stemrecht niet. Zes op de tien burgers vinden bovendien dat 'mensen zoals ik' geen invloed hebben op wat de regering doet. Omnze democratie wordt gerespecteerd, maar functioneert niet optimaal. Dat moet beter. omnze democratie heeft optimaal en permanent onderhoud nodig. In de komende kabinetsperiode dient democratisering van de samenleving topprioriteit te worden.(...) Politici en politieke partijen moeten beseffen dat zij er zijn voor de burgers en niet omgekeerd. De hoge waardering vabn de bevolking voor ons democratisch bestel is vertropuwenwekkend. De forse kritiek van de burgers op de wijze waarop momenteel inhoud wordt gegeven aan de democratie moet ogevat worden als een ernstige waarschuwing. Als een ruime meerderheid van de bevolking zegt geen vertrouwen te hebben in de regering, de politieke partijen en de overheid, dan is er iets goed mis."

Citaat nummer vier: "De komende regering zal alles op alles moeten zetten om het vertrouwen in de democratie te herstellen. Daarvoor is het nodig dat de politiek van geschonden beloften plaatsmaakt voor eerlijke politiek, voor politici die staan voor hbnhun beloften. Een nieuwe regering dient een beleid te voeren dat de burgers nieuw vertrouwen geeft in de politiek. Dat kan om te beginnen door niet meer te beloven dan waargemaakt wordt. Dat kan ook door meer gebruik te maken van de bereidheid van burgers om mee te beslissen over de inrichting van de samenleving."

Citaten nummer een en twee zijn afkomstig uit het Liberaal Manifest, een achtergrondstuk dat de VVD dat in 2005 het licht zag (op de pagina staat een link naar het complete bestand, in zo'n afschuwelijk gebruiksonvriendelijk PDF-bestand). We zien , in lichtelijk plechtstatige woorden, bezorgde beschouwingen over de afstand tussen burger en bestuur, de crisis van het democratisch bestel, de noodzaak om de burger meer greep te doen krijgen om het bestuur dat namens hen regeert.

Maar waar komen citaten drie en vier vandaan? Daarin, weliswaar veel aardser en minder zwaarwichtig, een verwante zorg verwoord, een bezorgdheid om 'onze democratie' die haar gezag en aanzien in de ogen van de burgers door allerlei maatregelen dient te herwinnen. 'Onze democratie' is een hoog goed; het gaat erom de burger van dat inzicht te doordringen. Die houding kenschetst citaten drie en vier niet minder dan citaten nummers een en twee. De vier citaten staan staatrechtelijk op een nauw verwante grondslag, om maar even in de gedragen stijl van het Liberaal Manifest te spreken - de grondslag van de liberaal-democratische rechtsstaat.

Nogmaals, van wie zijn dan citaten nummer drie en vier? Antwoord: ik kwam ze tegen in het eerste hoofdstuk van het ontwerp-verkiezingsprogramma , zoals dat op het weblog van Jan Marijnissen te lezen valt (via de site van de SP kun je ook het complete programma vinden, ook in PDF, helaas). Ik vind de overeenkomst nogal stuitend en op geen enkele manier pleiten voor de Socialistische Partij.

Natuurlijk, de richting waarin de SP het beleid wil ombuigen is wezenlijk anders dan die van de VVD. En de hele tekst van de VVD ademt een heel andere sfeer dan die van de VVD. Bij de VVD is de burger altijd een "hij". Als mevrouw Kroes, volgens berichtgeving de machtigste vrouw van Nederland en prominent lid van de VVD, zich eens hard zou maken om aan dat seksistische taalgebruik een einde te maken, dan zou zijn op dat ene punt mijn krachtige bijval krijgen. Of erkent de VVD behalve mevrouw Kroes, geen vrouwelijke burgers? Ook de manier waarop de VVD-trekst de noodzaak van vertrouwen met voorbeelden illustreert, verraadt op een wel grappige manier haar achterban: je kunt je arts, advocaat en belastingconsulent kiezen...

Ja, de verschillen tussen beide documenten zijn er natuurlijk, en ze geven aan dat beide partijen tegenover elkaar staan qua achterban en richting van voorgenomen beleid. En dus, ja, ook de rooie ravotr zou erg dom bezig zijn als hij op 22 november zich niet daar dat stemhokje beweegt om daar de knop in te drukken bij een kandidaat op de lijst waarvan Jan Marijnissen de aanvoerder is.

Maar wat deze citaten - en feitelijk dit hele hoofdstuk in het verkiezingsprogramma - zo treurig maakt, is het ontbreken van zaken die ik bij een werkelijk Socialistische Partij onmisbaar vind. Het hele idee dat het socialisme een wezenlijk andere maatschappijvorm inhoudt, waarbij ook een wezenlijk andere, wezenlijk meer intense, vorm van democratie hoort, ontbreekt volledig. Dat je het wantrouwen van veel mensen in de gevestigde politiek ook vorm kunt geven, en kunt helpen omzetten in een strijd voor een drastisch ander maatschappelijk bestel, dat je dus uitgaat van wat er onderin de maatschappij beweegt en vandaaruit je rooie plan trekt - dat mis ik totaal. Zelfs geen begin van fundamentele maatschappijverandering is in het programma terug te vinden. In haar staatsrechtelijke opvattingen betoont de SP een liberaal-democratische partij, geen socialistische. Een schande vind ik het.

En dan die uitspraak over "niet meer te beloven dan waaargemaakt wordt". Het klinkt mooi, maar ik heb een erg onbehaaglijk gevoel. Steeds minder beloven, draait dat bij een partij als de SP er niet op uit dat het streven naar radicale veranderingen steeds meer naar de achtergrond verschuift - een verschuiving waar de kritiekloze omarming van de democratie als onze democratie in het verkiezingsprogramma al een symptoom is? Is dit trouwens de achtergrond van het aanvaarden van het Nederlands lidmaatschap van de NAVO als "politiek feit"? We zijn niet sterk genoeg om Nederland die NAVO uit te krijgen, dus we zetten ons er ook maar niet meer voor in?

Nogmaals, ik zal op de SP stemmen, en ik hoop dat heel veel mensen dat doen. Alleen al de beteuterde gezichten van rechts de dag na een forse overwinning van de Socialistische Partij maken dat de moeite waard. Maar het steeds verder verschuiven van de SP is geen reden tot vrolijkheid.

Als bondgenoot in de strijd tegen oorlog en neoliberale maatregelen zoals privatisering het nieuwe zorgstelsel, blijf ik zij aan zij met SP-ers staan waar enigszins mogelijk. Als uitdrukking van dat linkse geluid in het parlement speelt de SP nog steeds een positieve rol. Maar van de SP als kracht die vecht voor fundamentele maatschappelijke verandering zie ik steeds minder terug.

Gelukkig is dit verkiezingsprogramma nog maar een concept. Komende weken zullen leden zich moeten uitspreken. Hopelijk zullen heel veel van die leden krachtig en links tegengas geven. Op zijn minst moet die kapitulatie voor de NAVO "als politiek feit" er uit, ook om "het vertrouwen van mensen in de politici van de SP te herwinnen", uiteraard. Dat lijkt me wel het minste.