Dag van schande in Oss (deel 1)

Zaterdag 7 april is een dag van schande geworden. Een kleine honderd nazi's marcheerden - met toestemming van de plaatselijke autoriteiten - door Oss. Oppositie in enige serieuze vorm was in geen velden of wegen te bekennen. En dat in een plaats die bekend staat als bolwerk van de SP, thuisbasis van Jan Marijnissen. Treurig is het, en gevaarlijk ook.

Eerst kort de aanloop en de gebeurtenissen zelf. Op 31 maart viel op Indymedia te lezen: "NVU zaterdag naar Oss" . Met daaronder het zinnetje: "a.s. zaterdag marcheren de neo-nazi's weer de Nederland, deze keer moet Oss het bezuren." Bron was een nazi-forum op internet. De NVU staat voor Nederlandse Volks Unie, een al vele jaren bestaand nazi-partijtje waar momenteel Constant Kusters mee denkt te scoren als leider-in-spé.

Op 6 april bracht Anti Fascistische Actie (AFA) een bericht uit waarin ze wees op het nazi-karakter van de komende optocht en de deelnemers eraan. AFA voegde toe; "het is juridisch onmogelijk om NVU demonstraties te verbieden". AFA vroeg tenslotten de politiek van Oss om erop toe te zien dat de antiracisme-wetgeving op de mars goed gehandhaafd zou worden en stuurde de gemeente een lijst met kennelijk te verwachten verboden symbolen, zoals hakenkruisen.

Inderdaad gaf burgemeester Herman Klitsie toestemming aan de NVU voor hun optocht, "met pijn in de buik. Bij uitingen van racisme grijpen we meteen in" , aldus een bericht in het Brabants Dagblad op 7 april zelf. En inmiddels is de optocht achter de rug.

Zoals gezegd liepen er een kleine honderd fascisten mee, waaronder enkele tientallen "nationaal-socialisten" uit Duitsland. De nazi's hadden een pseudo-linkse invalshoek gekozen: ze protesteerden tegen "casino-kapitalisme" en "hebzucht" , zo beweerden ze.

Maar hun wezenlijke motieven bleven niet verborgen: Oss was, als plaats waar de SP zo sterk is, doelbewust gekozen. "De NVU was kwaad om de steun die de SP gaf aan het generaal pardon", aldus het Brabants Dagblad. Kusters riep tevens dat "idioten" geen kinderen meer mochten krijgen - en rekende Marijnissen onder dat scheldwoord. Tegelijk dus een aanval op vluchtelingen èn op links door juist SP-aanvoerder Marijnissen aan te vallen en hem mede het generaal pardon voor mensen die jaren op een beslissing rond hun asielaanvraag moesten wachten te verwijten. Ook jammerde Kusters nog wat over het "blanke ras" waarvan het "overleven (...) op het spel" zou staan. Het nazi-sfeertje was evident.

De politie pakte uiteindelijk 30 mensen op, nam spandoeken in beslag "omdat deze volgens de politie te veel geassocieerd konden worden met het nationaal-socialistische gedachtengoed" , meldt De Volkskrant. "Om 15.00 uur heeft de politie wel demonstranten aangesproken op het dragen bijvoorbeeld een hakenkruis" , meldt nieuws.nl.

Inmiddels is de naargeestige vertoning achter de rug. Maar Kusters kondigde volgens nu.nl aan dat hij over twee maanden een nieuwe optocht met zijn club wil houden en intussen wil hij "alle beperkingen die burgemeester Herman Klitsie van Oss de NVU oplegde aanvechten bij de rechter." Er komt zeker een een vervolg, in Oss of - als Kusters' voornemens daar bluf blijken - elders. En dan moeten tegenstanders van racisme en fascisme beter voorbereid zijn, want het gebrek aan tegenstand van linkse kant was beschamend.

Laten we eens kijken hoe de nazi-mars dan wel had kunnen worden tegengewerkt. De burgemeester zag geen juridische mogelijkheden om de NVU-actie te verbieden. Dat lijkt mij onzin. Als de autoriteiten ook maar een deel van de spitsvondige vindingrijkheid tegen de nazi's hadden ingezet die tegen radicalisering onder Moslims, of bijvoorbeeld tegen de Hell's Angels in stelling wordt gebracht, dan hadden ze er echt wel iets op gevonden.

Zo'n verbod had gekund, zonder wezenlijke grondrechten aan te tasten, en zonder de te verwachten "wanordelijkheden"als excuus voor een verbod aan te grijpen. "Wanordelijkheden" liggen op de loer bij elke voetbalwedstrijd, elk popconcert, elke demonstratie, en in elke binnenstad als het uitgaansavond is. Overal waar grote groepen mensen samen zijn kun je "wanordelijkheden" verwachten.

Dat feit aangrijpen om een nazi-optocht te verbieden schept alleen maar een gevaarlijk precedent, het geeft het gezag een handvat om alles wat ze niet bevalt op het gebied van "samenscholingen" te verbieden. De ervaring leert dat de autoriteiten in deze maatschappij die bevoegdheid vooral zullen inzetten tegen protest van links, verzet van arbeiders, en tegen uitingen van meer alternatief uitgaansleven. Die lol moeten we het gezag niet gunnen.

Nee, nazi-marsen kunnen uitstekend verboden worden vanwege het criminele karakter ervan dat inherent is aan nazi-activiteit. Dat misdadige karakter is geen bijkomstigheid, geen kwestie van een hakenkruis meer of minder. Om een fictief voorbeeld te nemen: stel, een groepering kondigt aan om in de binnenstad van Oss ruiten in te gaan gooien, brand te gaan stichten en mensen op hun gezicht te gaan slaan. Daartoe neemt de organisatie maatregelen: brandbaar materiaal, stenen, knuppels zijn voorradig. De leden van de organisatie worden uitgenodigd zich op een bepaalde plek te verzamelen om vervolgens samen op stap te gaan en hun agressie op bovengenoemde wijze uit te leven.

Anders gezegd: de leden van zo'n groepering komen samen om een reeks misdrijven en overtredingen te begaan, in georganiseerd verband. Natuurlijk zou de politie klaar te staan om deze hele activiteit te verhinderen en de deelnemers eraan desnoods op te pakken. Natuurlijk zou een burgemeester aankondigen dat zo'n activiteit niet toegelaten zou worden. Dit soort activiteit valt immers niet onder de vrijheid van meningsuiting, maar onder het verbod op vandalisme, brandstichting en openlijke geweldpleging.

Tot zover het verzonnen voorbeeld. Nu de NVU-mars. Die is in feite eveneens inherent misdadig. Nazi-politiek is het georganiseerd bedreigen van hele bevolkingsgroepen - en gezien het verleden betekent dit: bedreigen met genocide. Nazi-politiek is het georganiseerd intimideren van andersdenkenden, ter voorbereiding van een nieuwe dictatuur. Nazi-politiek is het ten diepste beledigen van nabestaanden van de Holocaust, overlevenden uit de nazi-concentratiekampen. Bedreiging, intimidatie, grove discriminatie, belediging - het valt niet onder de vrijheid van meningsuiting, het zijn overtredingen en misdrijven, met een levensgevaarlijke strekking. Zoveel historisch besef zal ook de burgemeester van Oss toch nog wel hebben?

Een optocht verbieden op inhoudelijke gronden, op grond van het feit dat de essentie ervan bestaat uit een reeks criminele daden lijkt mij juridisch zeer goed te realiseren. Het niet verbieden ervan in Oss door het gezag is een keuze, geen noodzaak. Maar het feit dat een verbod mogelijk is, en dat daar goede redenen voor zijn ook, betekent nog niet dat het aandringen op een verbod een verstandige strategie is. Daarover, en over andere mogelijkheden tegenover nazi-marsen, in een vervolgstuk nog wat meer.