Dag van schande in Oss (deel 2)

De nazi-optocht van de Nederlandse Volks Unie (NVU), waar ik gisteren over berichtte, is door de burgemeester toegestaan omdat hij geen juridische mogelijkheden voor een verbod zag. Curieus genoeg vindt hij hierin Anti Fascistische Actie (AFA) aan zijn zijde. AFA berichtte op 7 april: "het is juridisch onmogelijk om NVU demonstraties te verbieden." Argumentatie ontbreekt. Wel roept AFA de gemeente op om strafbare uitingen van racisme aan te pakken; AFA spreekt van "het stelselmatig karakter van racistische en antisemitische (en dus strafwaardige) uitingen tijdens demonstraties van de NVU". Welnu, als "strafwaardige" op NVU-optochten een "stelselmatig karakter" hebben, maakt dat de NVU-mars dan zelf niet "strafwaardig"?

Mij lijkt, zoals ik gisteren al schreef, dat een verbod op de NVU-optocht wel degelijk mogelijk was geweest. Het is een kwestie van politieke wil, zowel bij burgemeesters als bij rechters die bij eerdere gelegenheden een poging om dit type optocht te verbieden van tafel veegden. Gemeentebestuurders en rechters maken hier een politieke, en geen puur-juridische keus. Ze accepteren nazi-marsen als legitiem onderdeel van het politieke gebeuren, in plaats van zulke uitingen te behandelen als politiek gangsterisme, wat het feitelijk is.

Maar zeggen dat een verbod best te doen valt, is niet hetzelfde als daadwerkelijk oproepen tot zo'n verbod. Voor links, voor antifascisten, is het vertrekpunt niet zozeer het Wetboek van Strafrecht, maar de politieke principes die links verdedigt - of dient te verdedigen. Het gaat daarbij om het verdedigen van gelijke rechten, van maximale democratische speelruimte ook waarmee arbeiders en onderdrukte groepen hun rechten kunnen verdedigen. Het gaat om democratische machtsvorming van onderin de maatschappij tegen een gevestigde orde waarmij een kleine top heerst over de rest van de maatschappij. Die gevestigde orde, waarbinnen die bovenlaag domineert over ons, is verweven met de staat, dat lichaam dat ordehandhaving tot hoogste doel heeft. Links staat tegenover die orde, tegenover die bovenlaag en ook tegenover de daarmee verbonden staat.

Daarom is het op zijn minst problematisch om kopstukken uit die orde - burgemeesters, rechters - op te roepen om onderdelen van hun staat - politie, rechtbanken, gevangenissen - in te zetten tegen nazi's. Zelfs als burgemeester en politie aan dit verlangen tegemoetkomen dan nog bereiken we een tijdelijke tegenslag voor nazi's tegen en erg hoge prijs: versterking van de bevoegdheden van de staat, versterking ook van het antifascistische, democratische krediet van die staat in de ogen van mensen. Op het hanteren van die bevoegdheden heeft links vervolgens geen wezenlijke controle.

Dat betekent dat we onze tegenstander, de staat, helpen zich te versterken - vroeg of laat ook tegenover links. Staatsfunctionarissen en politici zullen het precedent van een verbod op een nazi-mars maar al te gemakkelijk misbruiken om ook demonstraties van links, arbeidersacties en dergelijke te verbieden. dat verbod treft dan des te makkelijker ook straatactiviteiten tegen nazi's. Zo kan een oproep tot verbod van nazi-marsen op termijn juist antifascisten het leven zuur maken.

Zozeer de staat haar profijt kan doen met een verbod van nazi-activiteiten, zozeer ondermijnt die oproep de wezenlijke kracht van antifascistische politiek: vertrouwen in de solidariteit van mensen aan de onderkant, zelfvertrouwen van mensen om zelf tegen nazi's in actie te komen. Immers, als de staat het voor ons oplost, als de burgemeester verbiedt en de politie handhaaft, kunnen wij op ons gemak thuisblijven. Dat leidt tot een valse geruststelling, met grote risico's. Wat immers als opeens een burgemeester een nazimars niet verbiedt? Wat als een verbod door de politie slechts halfslachtig wordt doorgezet? Wat als nazi's voldoende kracht weten te vergaren om een verbod te trotseren en toch één van hun intimiderende marsen te houden?

Kern van een serieuze strategie tegen nazi's is: vertrouwen op de kracht van onszelf, van elkaar. Precies dat zelfvertrouwen wordt ondermijnd door naar boven te kijken, naar gezagsdragers en hun geüniformeerde dienaren. Daarom is oproepen tot een verbod niet slim. Hetzelfde bezwaar geldt ook de oproep van AFA aan politici en politie in Oss om "zich voor te bereiden op het handhaven van de antiracisme wetgeving tijdens NVU-demonstraties" . Ook dat is een teken van naar boven kijken, de oplossing van hogerhand te verwachten - een hogerhand dat onze bondgenoot niet is.

Wat dan wel? AFA koos ervoor om deze keer geen tegendemonstratie te organiseren. "We verwachten niet dat de aanhang van de NVU verder groeit" , aldus een woordvoerder van AFA volgens nieuws.nl . Ik ben daar niet gerust op, en ik denk dat juist een zeer stevig tegengeluid op straat nodig is om te zorgen dat die verwachting ook werkelijk uitkomt. Nazi's horen niet ongestoord te kunnen marcheren; dit soort marsen zijn opstapjes naar verder gaande intimidatie, een stukje verovering van de straat als opstapje naar verovering van de staat. Het is niet aan burgemeester en politie, maar allereerst aan een brede antifascistische beweging om ontwikkelingen in die richting tegen te werken. Tegendemonstraties horen daarbij, en het uitblijven ervanzal de nazi's een volgende keer alleen maar minder bevreesd maken.

Het is wel zaak om te zien wat voor soort tegendemonstraties wel en niet zinnig zijn. Het gebruikelijke patroon van AFA-acties is helaas: een handvol mensen uit een handvol steden gaat naar de plaats des nazi-onheils en houdt daar een tegendemonstratie die nauwelijks groter is dan de nazi-mars zelf. Voor een groot deel van de mensen ziet dat eruit als extreem-links tegen nazi-rechts, de ene potentiële knokploeg tegen de andere, Palestijnensjaals tegen Lonsdale, Che Guevara tegen Rudolf Hess. Links zal er alles aan moeten doen om deel te zijn van, en aanzet te geven tot, iets veel breders. En als je ziet aankomen dat een tegendemonstratie bovengenoemd beperkt resultaat en uitstraling heeft, dan is het beslist zinnig om een keertje over te slaan - en energie te steken in het doorbreken van het isolement waarin AFA, en radicale antifascisten sowieso, zich in bevinden.

Hoe het wel kan werd enige tijd geleden zichtbaar in Doetinchem. Daar marcheerde op 24 februari ook al de NVU. De rechtbank verbood een aangekondigde tegendemonstratie. Honderdvijftig jongeren uit de plaats zelf trotseerden de grootschalig aanwezige oproerpolitie en lieten hun woede en weerzin tegen de nazi-mars blijken. De politie arresteerde zestig van deze dappere mensen, en verdedigde daarmee feitelijk nazi's tegen antifascistische jongeren. De gang van zaken is na te lezen via Indymedia.

Dit plaatselijke activisme, deze op straat tastbare antifascistische woede die Doetinchem tot een inspirerend woord in de strijd tegen fascisme maakt - dat is wat zo pijnlijk ontbrak in Oss (vrijwel althans, zo bleek na eerste plaatsing van dit stuk; zie voetnoot 1.). Dat is des te schokkender, aangezien Oss een rood bolwerk is, de plaats immers waar de SP supersterk is. En waar de NVU die SP expliciet tot doelwit van haar provocatie maakt (zie mijn stuk van gisteren) zou je denken dat de SP krachtig tegengeluid helpt organiseren. Waarom geen oproep aan leden, sympathisanten en wie het maar wil horen om zich langs de route van de optocht te verzamelen en de nazi's een hoogst onwelkom gevoel te geven?

Maar nee, niets hiervan. Via de website van de SP-afdeling ter plekke vond ik op het weblog van Lilian Marijnissen één stukje voorafgaande aan de NVU-mars. Daarin zegt dit SP-gemeenteraadslid over de NVU-opvattingen dat ze "niet kan begrijpen dat iemand die (...) nog serieus genomen worden" , om vervolgens doodleuk vast te stellen: "De gemeente Oss heeft duidelijke voorwaarden gesteld (...) en de NVU heeft die netjes op haar site geplaatst en roept iedereen op hieraan mee te werken." Dat laatste is gewoon een compliment aan de nazi's wegens voorgenomen goed gedrag!

Direct na afloop van de NVU-mars hielden gemeentelijke politici een symbolische actie tegen de nazi's: ze veegden de straten van de route schoon. Daaraan deden volgens de plaatselijke SP-website "vertegenwoordigers van bijna alle politieke partijen uit de Osse gemeenteraad" mee, waaronder "vrijwel de complete SP-fractie en de SP-wethouders Iding en Ermers" mee. Dat de SP zich alsnog liet horen tegen de NVU is goed, al is het zowel te laat als te beperkt.

Maar door het samen met een zo breed front van de gevestigde politiek te spelen geef je gen goed signaal af. Nazi's parasiteren immers op onvrede en frustraties tegenover de gevestigde politiek. Die frustraties hebben oorzaken, mensen hebben gelijk dat ze boos zijn op een gevestigde orde waar die politiek deel van uitmaakt. Links, en dus de SP, zou die woede een goede richting moeten helpen geven, zodat de foute richting van de NVU tenminste niet de enige actieve richting is. Maar als linkse politici zich opstellen als deel van de gevestigde politiek wordt het makkelijker voor nazi's om de woede tegen die politiek des te meer een rechtse draai te geven.

Het model-Oss, met zijn braafheid, zijn passiviteit jegens de NVU en zijn gerichtheid op de officiële politiek, inspireert niet. Geef mij maar het model-Doetinchem, met zijn boze jonge mensen die nazi's en politie trotseren en daarmee een antifascistisch voorbeeld gaven dat navolging verdient.

(1) Pal nadat bovenstaande online stond kreeg ik informatie van een dappere antifascist die in Oss rondgekeken heeft tijdens de nazi-mars. Hij wees erop dat er wel degelijk jongeren - rond de veertig, volgens hem - tegen de nazi's tekeer gingen. Aan het hele beeld dat ik hierboven schets verandert dan niet veel, en aan de nalatigheid van de SP om dit soort woede tegen nazi-optochten te helpen organiseren verandert het helemaal niets. (deze noot is gewijzigd op 13 april 2007)