Harde aanpak, zachte aanpak: koloniale aanpak

Harde aanpak of zachte aanpak? Wat is de beste manier voor de NAVO-troepen om Afghanistan uit de handen van de Taliban te houden, en van andere groeperingen die de regering en de Westerse troepen bestrijden?

De harde aanpak zien we daar waar bijvoorbeeld Canadese soldaten vechten. In de Afghaanse stad Kandahar bijvoorbeeld, waar Minka Nijhuis over schrijft in Trouw. Ze vertelt: "De drie artsen die in het Mirwais ziekenhuis aan de thee zitten, zijn boos dat de gevechten alleen maar toenemen in het zuiden. 'Wat kost een bom? Vijfduizend dollar? Van dat geld kunnen Afghanen een flinke tijd leven. Zeg maar tegen je regering dat ze hun wapens kunnen houden,' zegt de arts Mahmad Qasim."

De arts zegt ook nog: "Laat de Taliban maar terugkomen, dan hebben we tenminste geen probleem met de veiligheid." Dat is bepaald niet onlogisch. "Door grootschalige corruptie, wanbeleid en het uitblijven van de beloofde vrede en wederopbouw is het vertrouwen in de autoriteiten en de buitenlandse troepen die met het samenwerken, behoorlijk gedaald. Ook de grote offensieven die de afgelopen maanden waarschijnlijk honderden burgerslachtoffers eisten, hebben kwaad bloed gezet bij de bevolking."

Nijhuis vermeldt ook hoe er ook jonge Afghanen zijn die hopen dat de Taliban wegblijven: mensen die in het Westen hebben gestudeerd en nu bijvoorbeeld als tolk voor Westerse instellingen werken. Maar de conclusie dat de Westerse harde aanpak in Kandahar de afkeer van de bevolking van de Westerse gewapende aanwezigheid, en daarmee de steun voor de Taliban, doet groeien.

Werkt de 'zachte aanpak' zoals Nederlandse troepen die in Uruzgan (verondersteld worden te) hanteren, beter? Een redactioneel commentaar, een dag na het artikel van Nijhuis verschenen in Trouw, spreekt die hoop uit, maar twijfelt.

Het stuk wijst er op dat Nederland wel degelijk een rol speelt waar de 'harde aanpak' wordt gehanteerd - bijvoorbeeld in Kandahar. Dan vervolgt het artikel: "Bovendien is de hardere aanpak vol risico's. De gevechten trekken veel moslimextremisten aan, treffen vrijwel altijd ook burgers en zetten veel kwaad bloed, zoals gisteren in deze krant werd beschreven. ook het onderuit schoffelen van de papaverteelt, nog zo'n harde aanpak, drijft boeren richting taliban."

Maar het alternatief is ook niet zeer succesvol. "De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ook onzeker is of de Nederlandse aanpak wel werkt. De 'veilige' inktvek in Uruzgan wordt nauwelijks groter en mogelijk laten de opstandelingen nederland alleen met rust omdat zij zich nu vrijelijk in Uruzgan kunnen hergroeperen. Zelfs de grootste optimist moet erkennen dat de aanpak jaren, zo niet decennia vergt."

Het stuk zegt wel dat de poging niet moet worden opgegeven, bij gebrek aan beter. Maar de laatste zin is veelzeggend: "Alleen als de NAVO-missie ook in het zuiden van Afghanistan wederopbouw centraal stelt en de opstandelingen niet met steeds meer militairen probeert te bestrijden, verdient het overweging. Het veilig houden van een geïsoleerd inktvlekje in hartje Afghanistan is volstrekt zinloos."

De Afghaanse operaties, of ze nu hardhandig te werk gaan of wat subtieler, lijken daarmee uiteindelijk tot mislukken gedoemd: de weerstand is te groot. Opvallend in de twee besproken Trouw-stukken is dat nergens de vraag gesteld wordt of Westerse machten wel het recht hebben om zelfs maar te proberen om Afghanistan uit handen van de Taliban te houden.

Maar zouden we met een succes van de 'zachte aanpak' wel blij moeten zijn, als dat zich zou voordoen? Waar haalt Nederland, Canada, of welke staat dan ook, het recht vandaan om de Afghaanse maatschappij een bepaalde kant op te duwen met een grootschalige militaire macht, of die nou bommen gooit, waterpuntten aanlegt of allebei? Vriendelijk kolonialisme is ook kolonialisme

Dat Nederland soms iets minder onsubtiel te werk gaat dan bijvoorbeeld de VS, is soms waar, en ook verklaarbaar. Nederland is al sinds pakweg 1600 een koloniale mogendheid, en heeft dus in alle mogelijke varianten praktijkervaring opgedaan, van de grofste genocidale versies tot de wat minder onhoffelijke strategie die Nederlandse soldaten in Uruzgan toepassen. De Nederlandse koloniale staat heeft gewoon wat langer kunnen oefenen dan bijvoorbeeld de VS. Dat land, komen als koloniale staat maar net kijken, net als trouwens Canada en Australië.

Voor de Britse rol gelden weer andere zaken: nog niet zo lang geleden een wereldmacht, en sindsdien zodanig vastgeklonken aan de VS dat haar optreden daar maar al te vaak op lijkt. Maar ook van Britse zijde is wel eens gewezen op het verschil tussen de Britse, wat subtielere, aanpak, en de Amerikaanse van-dik-hout-zaagt-men-planken-benadering.

Zo zei een Britse officier die in Irak met Amerikaanse militairen samenwerkte, in 2006 dat "luide stemmen, volledige wapenrusting, (...), luchtaanvallen en dagelijkse uitzendingen door brigadier-generaals met schoudergordels die aankondigen hoeveel Irakezen vandaag zijn gedood" geen "strategie om de harten en geesten te winnen" was. Hij citeerde zelfs een Irakees, iemand van de Baath-partij, die bij vrijlating door Amerikaanse officier luidruchtig belerend werd toegesproken, in het bijzijn van een Britse militair: "Hey, mijnheer de Amerikaan, de volgende keer dat je zoveel spreekt, dan moet je met hem praten. Hij is Brits - zij weten hoe je aan land moet binnenvallen."

En inderdaad. Het Britse rijk heeft, net als Nederland, een lange koloniale ervaring ervaring opgedaan. Subtieler wellicht, maar zeker niet minder arrogant, dan de houding van de VS. Of de geciteerde conversatie werkelijk en in die vorm, heeft plaatsgevonden is hier niet zo relevant. Het gaat om de houding van de Britse officier die hij met deze uitspraak illustreert.

Een ander verschil is dat de VS haar grove aanpak niet ver over de grenzen heeft aangeleerd, maar vlakbij huis. De VS zelf heeft haar eigen grondgebied bijeengeroofd in een reeks genocides en etnische zuiveringen waarmee de oorspronkelijke bevolking deels werd uitgemoord, deels werd verdreven. Daar liggen de wortels van het Amerikaanse leger, dat is de glorieuze traditie ervan. Ook dat geeft de Amerikaanse schurkenstaat haar specifieke brute eigenaardigheden. Voor Australië geldt in mindere mate hetzelfde.

Voeg daarbij het feit dat de Amerikaanse positie als de allersterkste militaire macht ter wereld ook niet echt een basis is voor terughoudendheid en subtiliteit, en het plaatje is wel duidelijk. Nederland heeft domweg niet de brute kracht om te doen wat bijvoorbeeld de VS, maar ook Canada en de Britse staat ontketenen. Wie niet sterk is, moet slim zijn. Maar het verwerpelijke koloniale doel is hetzelfde.

Wat de Nederlandse schurkenstaat tekort komt aan brute militaire macht, dat compenseert het ruimschoots met hooghartige huichelarij. Soms lijkt het er zelfs even op alsof de Nederlandse staat in haar eigen humanitaire sprookjes gelooft.

De Volkskrant gaf daarvan een wrang maar toch ook hoogst amusant voorbeeld. "Van Griensven bezoekt Afghaanse nabestaanden" , heet het stuk. Van Griensven is Nederlands commandant ter plekke; hij bezoekt familieleden van Afghanen die kennelijk bij vergissing door Nederlandse troepen zijn gedood.

Van Griensven had ook wat bij zich voor de mensen: "De families van de slachtoffers kregen zakken rijst, olie en geld om vlees te kopen voor een rouwmaaltijd, zo maakte het ministerie van Defensie dinsdag bekend." Het kan waarlijk niet op, nietwaar? Krijgen nabestaanden van Nederlandse doden zakken ook aardappelen, margarine en geld voor de cake en koffie op de uitvaart? Aan een verdere schaderegeling wordt overigens nog gewerkt.

Maar het bericht wordt nog mooier. "Volgens Defensie stelden de families dit op prijs, maar waren ze nog wel aangedaan." Gek he? Dat het verdriet wegens dit verlies van familieleden niet is weggenomen door pakken rijst, olie en geld? En is Defensie daar - zo klinkt het bericht bijna - daar verbaasd over?! Had Defensie anders verwacht? Is het verdriet van nabestaanden van dode Nederlandse militairen weg te nemen door een schadeloosstelling en plakjes cake, of zijn zulke families misschien ook "aangedaan" als ze een dierbare kwijt zijn geraakt?

Het is deze houding van de Nederlandse staat jegens haar Afghaanse slachtoffers die typerend is. Het is deze houding waaraan je precies de gouden oude koloniale arrogantie en het bijbehorende neerkijken op de "inlanders" die dankbaarheid verschuldigd zijn aan hun witte weldoeners in herkent.