Virginia, vuurwapens en Irak

Een nauwelijks te bevatten verschrikking. Dat is wat er plaatsvond in Blacksburg, Virginia, in de VS, waar een student 32 mensen doodschoot en daarna zichzelf van kant maakte.

Hoe moet dat zijn geweest - als student in een collegezaal zitten terwijl er opeens iemand met twee pistolen verschijnt en begint te schieten - niet eens in het wilde weg, maar heel doelgericht, slachtoffer na slachtoffer na slachtoffer? Het pistool op jou gericht, en dan...? Het pistool op je medestudent gericht terwijl je zelf nog net...? Hoe moet het zijn geweest uiten de gebouwen, als je langsliep en de schoten hoorden, keer op keer op keer? Hoe met het zijn geweest voor ouders, vrienden en bekenden van de studenten - de angst of hun dierbaren nog in leven zouden zijn, of dat zij ook... ? En - hoe met het zijn geweest voor de dader zelf, die laatste moorddadige uren, bevangen door iets onuitsprekelijk akeligs...?

Het is te vroeg om heel veel over de slachtpartij zelf te zeggen. Maar een paar dingen vallen op. Er waren al eerder bommeldingen op dezelfde universiteiten geweest. Het waarschuwen van studenten door de Universiteit, nadat er eerder op de dag al twee dodelijke slachtoffers in de studentenkamers waren gevallen, gebeurde traag. Dat roept vragen op.

Over achtergronden van dit type moordpartijen ontbrandt onvermijdelijk discussie. Ik snap de mensen die zeggen: dat is ongepast, het gaat hier om blind geweld. Meer dan rouwen en de diepst mogelijke afschuw uitspreken kan en mag je eigenlijk niet doen. Discussie betekent het gebruiken van deze verschrikkelijke gebeurtenis om eigen gelijk te halen, en dat is respectloos.

Maar toch mogen we het hier niet bij laten. Als we willen zorgen dat dit soort dingen niet plaatsvinden dan zullen we moeten proberen te duiden, te plaatsen, te begrijpen. Op basis daarvan kunnen we dan kijken wat we eraan kunnen doen. Discussie en analyse nu weigeren 'uit respect voor de doden' komt neer op berusting, aanvaarding dat dit soort moordpartijen nu eenmaal niet te voorkomen zijn. Mij lijkt dat respectloos naar slachtoffers van - te verwachten maar vooral te vermijden - volgende moordpartijen van dit type .

Hieronder een paar standpunten en reacties, met wat commentaar. Een afgeronde analyse is het geenszins. Maar stof tot nadenken bieden ze hopelijk wel - en wrang genoeg, soms ook tot lachen. Maar voor ik verder ga verwijs ik graag even naar het artikel naar aanleiding van dit bloedbad op het weblog Lenin's Tomb. Daarin loopt hij een aantal factoren langs die genoemd worden ter verklaring van deze en vergelijkbare geweldsuitbarstingen, en probeert ze kort te wegen. Ik ga zijn gedachten hier niet samenvatten, ik zou zeggen: lees en oordeel zelf.

Het progressieve weblog Hullabaloo vond een absurde reactie uit de hoek van ultrareligieus rechts. In die reactie wordt de moordpartij geweten aan het feit dat mensen steeds meer atheïstisch zijn geworden en daardoor het respect voor het leven kwijt zijn geraakt. "Hoe meer zo'n filosofie de coltuur doordrenkt, hoe meer we een gevoel van doelloosheid en hopeloosheid zouden verwachten dat het denken van mensen doordrenkt. Hoe meer een cultuur in feite het doden van ongeborenen tolereert, hoe meer we mensen zullen zien die het leven als 'goedkoop' zien." Abortus als stap naar moordpertijen op een campus. Je moet maar durven.

Van een heel andere orde is een andere reactie uit conservatieve hoek, en wel van Paul Craig Roberts op de radicale website Counterpunch. Die man was ooit staatssecretaris onder de republikeinse president Ronald Reagan. Maar hij heeft zich de laatste jaren ontpopt als een fel criticus van de Republikeinse president Bush, de oorlogen die hij voert en de steeds verdergaande versterking van de staatsmacht tegenover de bevolking.

Hij baseert zich op een apart soort van conservatieve politiek. Conservatisme betekent bij hem: streven naar een staat met beperkte bevoegdheden, garanties voor de rechten van burgers, privacybescherming, democratische controle - een ouderwetse democratische republiek. Die republiek moet zich terughoudend opstellen, ook overzee. Laat andere volkeren hun eigen boontjes doppen. Er bestaat een mooie website waar stelselmatig tegen de oorlogen van het Witte Huis wordt geargumenteerd vanuit deze oud-conservatieve filosofie: Antiwar.com .

Verzet tegen staatsrepressie, afkeer van imperialistische avonturen combineert Roberts met een voorkeur voor een vrije markteconomie en een wat nostalgische hang naar traditionele autoriteit van bijvoorbeeld ouders en leraren. Van het neoconservatisme dat nog steeds in het Witte Huis rondwaart moet deze traditionele conservatief dan ook niets hebben. En veel van de pijlen die hij afschiet in die richting zouden door radicale linkse critici evengoed afgeschoten kunnen zijn. Iets wat dit type conservatieven trouwens niet tot partners van links maakt. Maar goeie argumenten haal ik waar ik ze maar kan vinden, dus ook bij rechts als dat zo uitkomt.

Vanuit zijn conservatieve uitgangspunt komt Roberts tot scherpe opmerkingen rond het bloedbad in Blacksburg. Van de aandrang op wapenbeperking die onvermijdelijk na elke schietpartij van deze aard weerklinkt, wil hij niets hebben. Een paar citaten:

"Zodra geweren worden verboden zal de misdaad exploderen. Huishoudens en kwetsbare mensen zullen het vermogen om zich te verdedigen kwijtraken, hetgeen meer inbraken en aanvallen zal uitlokken. Misdaden met messen zullen toenemen, zoals in Groot-Brittannië.

Een verbod op bezit van geweren zal een nieuwe industrie voor criminelen scheppen - vuurwapensmokkel en verkoop op de zwarte markt. De politie zal undercover-operaties op touw zetten en zich als zwarthandelaren in wapens opstellen, om burgers in de val te lokken die uit angst en dreiging zich van middelen voor persoonlijke veiligheid willen verzekeren."

Hij kijkt terug en constateert: "Geweren zijn er al een hele tijd, maar deze krankzinnige schietpartijen zijn een nieuwe ontwikkeling die wijzen naar een cultuur die faalt in het produceren van mensen met verantwoordelijkheidsbesef en zelfbeheersing. Toen ik een kind was, kon een jongere naar de winkel gaan en een geweer kopen, Er waren geen beperkingen. Als een kind zo jong was dat die niet over de toonbank kon kijken, dan belde de eigenaar misschien de ouders voor goedkeuring. We hadden allemaal geweren, en we schoten nooit op onszelf of op anderen. (...) Mijn grootmoeder maakte zich nooit zorgen over me, totdat ik een paard kreeg - een veel gevaarlijker ding in haar ogen dan een geweer."

De nostalgie naar een kleinsteeds fatsoenlijk Amerika is onmiskenbaar, en meer dan een beetje naïef. De conservatieve normen-en-waarden-ondertoon is bijna tastbaar. Maar hij heeft gelijk dat de kern van de zaak niet ligt in de wapens, maar in de mensen - en in de maatschappij.

Hij zegt verder: "De verandering zit in het gedrag van mensen, niet in de aanwezigheid van schietwapens. Het verbieden van schietwapens pakt de oorzaken van willekeurig geweld niet aan. We moeten de oorzaak vinden van de ziekte in onze maatschappij die mensen produceert die hun problemen aanpakken door anderen te doden." Dat lijkt me niet onjuist.

Hij verwijst nogmaals naar de Britse situatie. "Engeland heeft de waarheid ontdekt van het motto van de NRA: 'als geweren onwettig zijn, dan hebben alleen de wettelozen een geweer.' " Plus leger en politie, zou ik daar nog aan toe willen voegen, maar die zijn op hun eigen manier evenzeer wetteloos. En verder: "als een verknipt persoon gene geweer verkrijgen via de zwarte markt, dan zal hij een bom gaan maken." En hij verwijst naar een land waar dat laatste op grote schaal gebeurt: "De Irak-oorlog heeft de belangstelling voor en de kennis van het maken van bommen sterk vergroot. Hoe langer de zinloze bezetting van Irak voortduurt, hoe waarschijnlijker het wordt dat Amerikanen, net als inwoners van Bagdad, dagelijks wakker worden met het nieuws van 100 doden en 100 gewonden."

Veel van het bovenstaande lijkt me zinnig. Dat niet geweren maar mensen moorden plegen, is evident. Maar zijn wat nostalgische houding naar een tijd toen ouders en docenten nog autoriteit hadden deel ik niet, en evenmin het idyllische beeld van een tijd waarin Amerikanen in vrijheid leefden, met een Grondwet die het recht op wapens garandeerde. Misschien moeten we Roberts er even aan helpen herinneren dat het wapenbezit in het negentiende eeuwse Amerika niet alleen burgers sterker maakte tegenover de regering. Dezelfde wapens waren ook het instrument waarmee diezelfde kolonisten de oorspronkelijke bewoners, de Indiaanse volkeren, van hun land verdreven en erger.

Roberts draagt goede argumenten aan om niet te vertrouwen in een verbod op vuurwapens. Maar het vrije wapenbezit van de bevolking aanprijzen als iets een probleemloos democratisch grondrecht lijkt me het andere uiterste. En ook negeert Roberts een wel zeer overheersend motief bij het verzet tegen een wapenverbod: het winstbejag van wapenproducenten en wapenhandelaars. De NRA verdedigt niet zozeer een grondrecht als wel een lucratieve bedrijfstak. Enige sympathie verdient dit soort organisatie bepaald niet, en zelfs geen voordeel van de twijfel.

Roberts is niet de enige die in verband met de moordpartij in Blacksburg over Irak begint. ook Juan Cole doet dat op zijn website Informed Comment. Hij schrijft, in een stuk waarin hij de bewering dat de situatie in Irak beter wordt: "Het diepe verdriet en bezorgdheid onder het Amerikaanse publiek vanwege de vreselijke schietpartij in Virginia Tech zou ons een soort referentiepunt moeten geven voor wat de Irakezen feitelijk dagelijks doormaken. Zij hebben twee aanvallen in de stijl van Virginia Tech elke dag. Virginia Tech wal volgende week uit de krantenkoppen en de zendgolven zijn verdwenen, ofschoon de families van de slachtoffers hun leven lang zullen rouwen. Maar volgende dinsdag zal ik hier naar voren komen en jullie berichten dat er 643 Irakezen gedood zullen zijn in politiek geweld. En dat zullen vooral degenen zijn die door bommen en mortieren gedood zijn. Dat zijn er slechts 13 procent van het totaal; de meeste Irakezen die door geweld omkomen, misschien 500 per dag als je crimineel en tribaal geweld telt, worden gewoon neergeschoten. Neergeschoten, net als universiteitsstudenten en professoren op Blacksburg. Wij Amerikanen kunnen zo gemakkelijk, met een rilling over de rug, ons de universiteitsstudent indenken die probeert zichzelf te barricaderen achter een deur tegen de gewapende gek daarbuiten. Maar kunnen we onszelf inleven in de Iraakse studenten? " Het zijn pijnlijke vragen - en bepaald niet alleen voor Amerikanen.

Nee, daarmee is de verschrikking in Virginia niet wèggerelativeerd. Maar wijzen op de verschrikkingen in Irak helpt wel om de verschrikking in proporties te zien. En - Cole stelt die vraag hier niet, maar ik nu wel - zou er heel misschien een verband zijn tussen een maatschappij die bloedige oorlogen voert als de machthebbers hun zin niet krijgt, en een jonge man die moorddadig geweld is gaan zien als uitweg op zijn probleem - wat dat probleem ook geweest mag zijn?