Een rechts kabinet, een anders rechtse oppositie, en een vrijwel afwezige, ja comateuze, linkse "oppositie". Dat kenmerkt het politieke tafereel in Den Haag in deze week van Troonrede, Miljoenennota en Algemene beschouwingen.
Een rechts kabinet, jazeker. Rutte mag spreken van "het tweede kabinet-Den Uyl" dat er toch gekomen is in de vorm van Balkenende/Bos. Wilders maakt het bonter en spreekt van het "kabinet-Marijnissen I" (zie berichtgeving in Trouw). Demagogische uithalen zijn het, en niets meer dan dat. De kerndoelen van het kabinetsbeleid zijn niet links, niet egalitair, niet democratisch en niet milieuvriendelijk ook. Een doordacht en daardoor extra vilein conservatisme, gelardeerd met sociale frasen, dat is wat de regering in petto heeft.
Twee doelstellingen springen er uit: het creëren van een begrotingsoverschot, gecombineerd met het terugdringen van de staatsschuld, enerzijds; en het verstevigen van de sociale samenhang anderzijds. Het eerste doel leidt tot lastenverzwaring, bezuiniging en een hooguit stagnerend maar hier en daar teruglopend inkomen voor de meeste arbeiders (en ja, ook voor een paar rijken, maar die merken het amper). Het tweede doel zien we terug in een combinatie van subtiele repressie, gecombineerd met wat fooien voor arme mensen.
Streven naar begrotingsoverschot: waarom?
De grootschalige lastenverzwaringen waar de arbeidersklasse last van krijgt hebben een ander doel dan de bezuinigingen onder de vorige kabinetten-Balkenende, en ook dan onder de Paarse regeringen van daarvoor. Toen ging het erom de belastingdruk voor ondernemers terug te dringen, zodat zijn hun winstbejag des te ongeremder konden uitleven. Toen ging het om de concurrentiepositie van ondernemers, nationaal en op de internationale markten, te versterken. Om lasten voor ondernemers te verlichten, moesten staatsuitgaven verlaagd worden. bezuinigingen waren het gevolg, jaar op jaar op jaar. Om de premies te verlagen moesten uitgaven aan sociale zekerheid teruggebracht worden. ook dat betekende hetzij strengere, vaan onmenselijke v oorwaarden om nog een uitkering te kunnen krijgen en/ of lagere uitkeringen. Dit betekende dat ondernemers met lagere brutolonen konden wegkomen zonder dat dit meteen lagere nettolonen betekende. Premieverlaging kon zo'n netto-daling immers compenseren.
Alles bij elkaar betekende dit dat er geld ging vanuit zorg, onderwijs, openbaar vervoer èn uitkeringen in de richting van ondernemingen - en van degenen die de ondernemingen bezaten en bestuurden. Geld ging vanuit de arbeidersklasse - en binnen die klasse vaak ook nog eens vanuit de lagerbetaalden! - naar de kapitalistenklasse. Het was Robin Hood op zijn kop.
Dit kabinet opereert anders. Het verdedigt de roof van de afgelopen jaren: bezuinigingen en uitholling van sociale zekerheid en andere collectieve voorzieningen worden niet teruggedraaid. Het gaat door met geld vangen uit de zakken van vooral de arbeidersklasse. Maar het geld gaat niet langer vooral naar lastenverlichting voor ondernemingen en ondernemers. het geld vloeit nu naar de staatskas zelf. Het streven is niet de verrijking van afzonderlijke topmanagers, grootaandeelhouders, villabewoners, noem maar op. Het doel is een begrotingsoverschot, en deels ook het afbetalen van de staatsschuld. De financiële kracht van de staat zelf is hier het hoogste doel, meer dan de rechtstreekse financiële kracht van degenen die gewend zijn de staat als hun melkkoe te beschouwen. Degenen die staatsleningen verschaften varen wel bij afbetaling ervan; voor de rest zijn het niet zozeer afzonderlijke ondernemers wiens welzijn rechtstreeks door het huidige regeringsbeleid wordt gediend.
Dat geeft de regering de ruimte om zich te profileren als voorvechter van het Algemeen Belang: door de staatskas op orde te brengen laat de regering zien dat ze aan de toekomst van ons allemaal denkt, en juist nu het goed gaat met de economie is het slim om vast maatregelen te nemen voor straks, als de economie weer tegenzit, dat soort argumenten. Maar het is gezichtsbedrog om te denken dat een solide staatsbegroting goed is voor ons allemaal. Het is misleidend om het staatsbelang te erkennen als het algemeen belang.
Niet onze staat
In de eerste plaats heeft de staat eigen materiële belangen: al die ambtelijke machtige structuren moeten betaald worden, en de hoogbetaalde functionarissen die aan het hoofd van die ambtelijke hiërarchieën staan willen ook betaald worden. In de tweede plaats hangt die staat niet als een neutrale onpartijdige instelling in de lucht. Het is niet zomaar een staat, het is een kapitalistische staat. De taak ervan is: verhoudingen creëren waaronder een kapitalistische economie kan functioneren en bedreigingen van dat functioneren tegen te gaan.
Dat gebeurt in het belang van de ondernemers gezamenlijk, ook als het beleid geregeld botst met deze of gene ondernemer afzonderlijk. Infrastructuur behoort bij zulke voorwaarden voor een functionerend marktkapitalisme, sociale zekerheid en collectieve voorzieningen ook. Zieke arbeiders laten creperen en nieuwe moeten vinden is bijvoorbeeld minder rationeel dan ziek arbeiders in leven houden om weer op te knappen zodat ze weer aan het werk kunnen.
Maar vooral ordehandhaving, politie en justitie, om het eigendomsrecht als Heilig Principe te verdedigen, en om verzet te breken dat verder gaat dan voorgeschreven veilige kanalen is een kerntaak. Bovendie is de staat er om de concurrentiepositie van ondernemend Nederland over de grenzen heet veilig te stellen, zo nodig ook gewapenderhand. Deze staat is niet onze staat, haar gezondheid is niet onze gezondheid, het staatsbelang niet ons belang.
De huidige prioriteit die een begrotingsoverschot van deze regering krijgt bewijst dan ook niet dat deze regering minder kapitalistisch opereert dan de vorige. Die prioriteit laat zien dat deze regering de gezondheid van het Nederlandse kapitaal als geheel ter harte gaat - ook als ze daarmee wel eens botst met het belang van ondernemer X of villabewoner Y. Het CDA is bij uitstek de partij die op deze manier aankijkt tegen de rol van de politiek (al gebruikt ze heel andere bewoordingen dan ik).
De PvdA is welhaast de ideale coalitiepartner voor dit type van rechtse beleid, omdat ze, als partij die wortels heeft in de arbeidersbeweging, traditioneel een eind af staat van rechtstreekse belangenpolitiek van specifieke ondernemersgroepen. Dat geeft haar een afstandelijke houding die bij de VVD ontbreekt. Maar omdat ze de prioriteiten van de markteconomie als zodanig geheel en al onderschrijft, is ze erg geschikt voor een politiek die de gezondheid van bijvoorbeeld staatsfinanciën doordrukt, desnoods tegen afzonderlijk tegenstribbelende ondernemersbelangen in. De PvdA verdedigt niet allerlei ondernemers afzonderlijk; dat is meer iets voor VVD, Verdonk en Wilders. De PvdA verdedigt liever een bestel waarin ondernemers als klasse hun belangen structureel veiliggesteld zien, op de lange termijn.
Sociale samenhang via fooien en staatsdwang
Staatsfinanciën boven alles! Dat zou het wachtwoord kunnen zijn van dit rechtse kabinet. De conservatieve keus die dit kabinet maakt komt echter ook op het tweede kerndoel tot uiting: het versterken van sociale samenhang. De regeringsretoriek druipt sowieso al van het woordje 'samen'. Het kabinetsmotto is "samen leven, samen werken". Hier wordt de schijn opgehouden dat we allemaal iets gezamenlijks hebben, dat de maatschappij 'van ons allemaal' is. Maar aan de enorme verschillen aan rijkdom en aan macht wordt niets gedaan.
Het idee is dat arme mensen hun plek moeten weten, en vervolgens enige zekerheid geboden krijgen; rijke mensenmoeten hun verantwoordelijkheid voor de rest erkennen, maar hun posotie blijft onaangetast. Alles blijft zoals het is - maar de banden die de maatschappij bijeenhouden moeten worden versterkt. Het is een conservatieve idylle die hier gepredikt wordt. Met sociale rechtvaardigheid, afkeer van sociale ongelijkheid, streven naar herstel van door eerdere bezuinigingen opgelopen schade, heeft het kabinetsbeleid niets van doen.
Dit conservatieve doel vertaalt zich in een fooi hier en daar voor arme mensen. Het gel;d vo0or achterstandswijken, die omgezet moeten worden in "prachtwijken" valt hieronder, het streven naar gratis schoolboeken eveneens en het beetje geld voor armoedebestrijding eveneens. Structureel verbetert er niets. Maar door mensen onderaan ietsje meer inkomen of bestaanszekerheid te bieden bereik je dat mensen zich nog een beetje thuis blijven voelen in de maatschappij, zodat die Heilige Afgod de Sociale Cohesie geen extra gevaar loopt. Natuurlijk is elk beetje geld dat ten goede komt aan arme mensen welkom, en iedere serieuze linkse politiek vecht ook voor méér geld dat die kant op gaat. Maar dat doet aan het onderliggende conservatieve doel van dit type uitgaven in de huidige context niets af.
De sociale samenhang wordt niet alleen nagestreefd via fooien voor arme mensen. Ook meer kwaadaardige mechanismen worden ingezet. Eén daarvan is de afschaffing voor bijstand voor jonge mensen tot 27 jaar. In plaats daarvan komt een leer/werkplicht. Of naar school, of een vorm van gedwongen tewerkstelling. We moeten immers "samen leven, samen werken"?
Wèg is de ruimte voor jonge mensen om zelf naar een geschikte werkplek te zoeken, met steun van instellingen die daar werkelijk op ingericht zijn. Weg is het recht om, als dat niet direct lukt, terug te vallen op sociale zekerheid. Jonge mensen worden feitelijk behandeld als eigendom van de staat, die met ze mag doen wat ze wil. Als de regering hiermee wegkomt ligt de weg open voor een verdere uitbreiding van deze grootschalige vorm van wederrechtelijke vrijheidberoving. Amnesty International? Waar zijn jullie nu we jullie nodig hebben?!
Milieubeleid stelt weinig voor
Veel van de kabinetsplannen worden enigszins progressief aangekleed, hetgeen Wilders de kans geeft om van "linkse hobbies" te spreken. Hij heeft het weer eens mis. Vooral op milieugebied en gezondheidsmanie tiert niet zozeer de doortastendheid welig, maar enkel de geldzuchtige hypocrisie van een rechts kabinet. Jazeker, er komt (meer) belasting op vliegticket, drank, autorijden, sigaretten. Maar daar is niets links aan, het is gewoon een manier voor de regering om aan geld te komen door de kosten van levensonderhoud van mensen nog wat verder omhoog te jagen. Als mensen vanwege die kostenstijging werkelijk minder zou gaan vliegen, roken, drinken, autorijden, dan zou de regering dat geld weer mislopen. Als drukmiddel tot gedragsverandering zijn dit soort maatregelen niet alleen ongeschikt maar hoogstwaarschijnlijk ook niet bedoeld. De kritiek van rechtse demagogen op dit ene punt is geen onzin, maar wel huichelachtig. Immers, liberaal rechts biedt als alternatief voor dit pseudo-milieubeleid geen beter milieubeleid, maar feitelijk helemaal niets. Of wil Wilders beweren dat hij het omzetten van hele rijstroken in louter busbanen, het vervangen van uitgaven aan wegenaanleg en filebestrijding door extra geld voor openbaar vervoer zou accepteren als alternatief?
Het beetje milieubeleid dat de regering werkelijk biedt stelt erg weinig voor. ja, subsidies voor zonnepanelen en nog mat marginale verbeteringen. Maar de doelstellingen van het kabinet zijn treurigmakend: de 30 procent minder broeikassen in 2020 waar de begroting volgens de NRC van rept is veel en veel te weinig, nu steeds duidelijker wordt dat een vrijwel onmiddellijke terugdringen met minstens 90 procent nodig is om een grote catastrofe te voorkomen.
Tot overmaat van klimaatramp moet deze doelstelling dan ook nog "in Europees verband" nagestreefd worden. Zo kan elke staat zich eindeloos achter andere staten verschuilen terwijl ik me, samen met honderdduizenden andere mensen in Brabant, mag voorbereiden op verhuizing naar de Loonse en Drunense Duinen... En het doel om jaarlijks 2 procent energie te besparen moet "op termijn" behaald worden, volgens de Miljoenennota. Alweer zo'n formulering die ontwijking en uitstel al bij voorbaat ruimte biedt.
Een conservatief beleid, met weinig meer dan kleine gebaren voor milieu en armoedebeleid. dat is het aanbod van dit kabinet. Minieme maatregelen die rijke mensen een heel klein beetje op kosten jagen, mogen dienen als extra gebaar in de richting van de rest van de maatschappij: aan ieder wordt een bijdrage gevraagd... ook dit dient niet de rechtvaardigheid, maar de sociale cohesie in een onrechtvaardig bestel wiens verdediging wel degelijk de hoogste norm voor dit kabinet is.
En hoezeer dit kabinet, ondanks forse tactische verschillen met de rechtse oppositie, tegenover arbeiders aan dezelfde kant van de barricaden staat als Wilders, Verdonk en Rutte, blijkt uit dat ene plan waarin blijkt dat ook voor deze regering het neoliberalisme leeft: het voornemen om de ontslagbescherming op de schop te nemen. En precies in komend vakbondsverzet tegen dit kwalijke plan dat via de FNV momenteel wordt opgebouwd kan de nachtmerrie van asociale 'sociale cohesie' en valse harmonie haar hoognodige einde vinden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten