Monniken tegen militaire machthebbers staan niet alleen

De protesten tegen het militaire schrikbewind in Birma, die al sinds 15 augustus gaande zijn houden aan, een overzicht van Al Jazeera laat dat goed zien. Momenteel staan monniken vooraan. Maar hun demonstraties groeien niet alleen snel, ze krijgen ook brede weerklank. De machthebbers raken op deze manier steeds meer in verlegenheid. De monniken van Birma geven het protest een grote morele overtuigingskracht. Tegelijk dreigt de onbetwiste leiding die deze groep in het protest heeft, op termijn ook een zwakte te worden.

De kracht van de beweging is woensdag 19 september erg zichtbaar geworden. In Yangon (beter bekend als Rangoon) liepen 500 monniken in een protesttocht door de stad, in Sittwe zelfs 2000. Volgens het bericht uit Al Jazeera waar ik dit las, keken enkele duizenden mensen toe. Een verslag in The Irrawaddy, krant van Birmezen in ballingschap, spreekt zelfs van 1000 betogende monniken, en 10.000 mensen die toekeken. Sommigen boden drinken aan de monniken aan. Demonstrerende monniken in Sittwe zijn volgens deze krant opgetrokken naar het plaatselijke politiebureau om de vrijheid van mensen te eisen die op 28 augustus water aangeboden hadden aan monniken die toen d protesteerden tegen de stijging van de brandstofprijzen. Die prijsverhoging was aanleiding tot de huidige revolte.

Het protest van de monniken heeft grote weerklank en sympathie in brede lagen van de bevolking. "Ik ben erg gelukkig. Het geeft me moed als ik zie dat de monniken het voor ons opnemen", zei een huisvrouw volgens een artikel in The Irrawaddy. "Ik denk dat ze het juiste doen. Ik steun ze krachtig", aldus een student in hetzelfde stuk. Khin Ohmar, van de Asia Pacific People's Partnership on Birma, een organisatie die in Thailand gevestigd is, vertelt meer over de rol van monniken in dit soort protestbewegingen: "Het is traditie in Birma dat monniken protesten leiden als er leed en geweld is. Voor hen is het welzijn van de bevolking, vrij van honger en armoede, belangrijk."

Het door steeds grotere aantallen monniken gevoerde protest heeft de machthebbers in verlegenheid gebracht. Maar aan verlegenheid is nog nooit een dictatuur bezweken. Het weigeren van monniken om aalmoezen van pro-regeringsfunctionarissen te weigeren heeft grote symbolische kracht. Het is een beetje alsof priesters in fascistisch Spanje, of in de militaire dictatuur in Chili, geweigerd hadden aan Franco of Pinochet of m,edewerkers van hen de eucharistie of andere sacramenten geweigerd zouden hebben.

Maar, zo goed als Franco ook zonder sacramenten linkse actievoerders naar de wurgpaal kon sturen, zoals Pinochet ook zonder eucharistie mensen naar een stadion vol moordende soldaten kon sturen, zo kunnen Birma's generaal ook leven zonder aalmoezen aan monniken te mogen aanbieden. Meer dan symboliek en verlegenheid is dus noodzakelijk.

Dat vergt dat de beweging uitstijgt boven een protest van monniken alleen. De houding van de boeddhistische geestelijkheid zelf heeft namelijk twee kanten. Ja, monniken nemen het op voor de onderdrukte bevolking. Maar monniken roepen de rest van de bevolking niet op om daadwerkelijk ook zelf in beweging te komen. "De monniken hebben het publiek gevraagd om zich niet bij de protesten aan te sluiten, kennelijk om een gewelddadige botsing met de autoriteiten te voorkomen", zo meldt The Irrawaddy.

Die vrees is geen onzin. Het zou niet voor het eerst zijn dat militaire machthebbers een bloedbad aanrichten onder betogers die voor democratie strijden. Maar de vermaning van de monniken tekent tegelijk ook de elitaire houding waarin de monniken de klus namens het volk zullen klaren, en het volk zelf slecht kan afwachten. Bovendien lijken de protesterende monniken vooral aan te sturen op excuses van de machthebbers en vrijlating van gearresteerden. De oorspronkelijke aanleiding - de hogere brandstofprijzen - is vrijwel uit beeld geraakt. Een symbolische concessie vanuit het regime zou voor veel monniken wel eens genoeg kunnen zijn om terug te keren naar hun kloosters.

Maar er is al eerder een grote protestbeweging in Birma met een combinatie van repressie en concessies van de straat gemanipuleerd. Na de volksopstand van 1988, bloedig door soldaten neergeslagen, beloofden de heersers vrije verkiezingen. In 1990 vonden die plaats. De oppositie won die overtuigend, waarna de machthebbers de uitslag naast zich neerlegden. De dictatuur werd voortgezet. Serieuze democratie in Birma zal geen product zijn van verzoening met deze machthebbers, maar van hun verdrijving via een volksopstand. Het lijkt mij dat daarvoor een radicaler koers binnen de protesten nodig is dan de lijn die de betogende monniken tot nu toe volgen.

En áls het bewind voor confrontatie kiest met de actievoerende monniken, dan verliezen de laatsten - tenzij een zeer brede en felle beweging voor de monniken opkomt, zoals de monniken eerder voor anderen opkwamen. Van een begin van zo'n bredere beweging is zeker sprake, The Irrawaddy gaat na de aangehaalde passage verder: "Maar hun oproep werkt niet. In kleine steden sloten honderden zich bij de monniken aan. In Rangoon en andere grote steden stromen duizenden mensen mee of verzamelden zich als de monniken halthouden." De 10.000 mensen die de 1000 demonstrerende monniken aanmoedigden met hun aanwezigheid op straat. laten zien hoe breed en daarmee hoopgevend de protestbeweging in Burma inmiddels is geworden.

Twee eerdere artikelen op dit weblog over (onder meer) de huidige protesten in Birma:

"Beweging in 'Myanmar'", 22 augustus 2007; en "Opstandige advocaten en rebelse monniken", 18 september 2007.