Revolutie in Birma (deel 1)

De Birmaanse maatschappij beweegt richting revolutie, en in hoog tempo ook. Betogingen tegen prijsstijgingen van honderden dappere mensen in augustus groeiden in de tweede helft van september uit tot demonstraties van duizenden, later vele tienduizenden. De komende revolutie is zelfs al van een kleur voorzien door een commentator in The Irrawaddy, blad van Birmezen in Thailand: het is de Gele Revolutie (naar de kleur van het Boeddhisme, van de studentenbeweging in Birma en van de oppositiepartij NDP).

Maandag 24 september gingen alleen al in Yangon ruim 100.000 mensen in een indrukwekkende lange optocht door de stad. Relatief nog groter was het protest in enkele andere steden. In Sittwe (een stad die in 2006 naar schatting 181.000 inwoners telde) betoogden eveneens meer dan 100.000 mensen, evenals in Pakokku (naar schatting 110.100 inwoners in 2001). Andere steden kenden eveneens forse demonstraties. The Irrawaddy, houdt een handzaam overzicht bij in een overzicht van dag tot dag.

De snelle groei van een massabeweging op straat drijft de machthebbers in het defensief. Eerdere halfslachtige pogingen om de protesten te onderdrukken hebben er juist toe geleid dat de demonstraties snel groeiden. Soldaten die in de stad Pakokku het vuur openden op demonstrerende monniken, die daarop functionarissen die met excuses aankwamen zelfs even gevangen namen (Al Jazeera deed er verslag van op 6 september), leverden de aanleiding voor steeds meer monniken om in grote optochten door steden te lopen. Aanvankelijk poogden ze om andere mensen ervan te weerhouden mee te demonstreren. Maar de laatste jaren roepen ze de bevolking juist op om ook te betogen. De explosief groeiende aantallen actievoerenden laten zien dat die oproep grote weerklank krijgt.

De leuzen en eisen zijn breed en radicaal tegelijk. Steeds weer klinkt een oproep tot lagere prijzen voor eerste levensbehoeften en vooral brandstof. Maar daar komen eisen tot politieke verandering bij. "We willen nationale verzoening, we willen een dialoog met de militairen, we willen vrijheid voor Aung Sang Suu Kyi en andere politieke gevangenen", zo citeerde Al Jazeera op 23 september een betogende monnik. Aung Sang Suu Kyi leidt de belangrijkste oppositiepartij NPD en heeft nog steeds huisarrest. Op 22 december kwamen demonstrerende monniken bij haar huis. Aung Sang Suu Kyi kwam te voorschijn, diep ontroerd, en een kwartier lang reciteerden monniken een Boeddhistisch gebed: "mogen we volledig vrij zijn van elk gevaar, mogen we geheel vrij zijn van alle verdriet, mogen we helemaal vrij zijn van alle armoede, mogen we vrede hebben in hart en hoofd." Een spiritueel getoonzette tekst die in de context een zeer aardse betekenis kreeg.

Aanvankelijk hoorde je ook de eis dat de machthebbers excuses voor hun eerdere onderdrukkende optreden maakten. Maar later riepen monniken al om de verdwijning van het bewind. Een groepering van monniken, de Alliance of All-Burmese Buddhist Monks", bracht de volgende verklaring uit: "Wij vragen elke burger om zich bij onze wakes aan te sluiten. Wij verklaren dat het boosaardige militaire despotisme, dat onze mensen uit alle bevolkingsgroepen tot armoede en verpaupering brengt, tot 'gemeenschappelijke vijand' van al onze burgers" (gevonden in Al Jazeera, 22 september). Dezelfde groepering kondigde volgens een BBC-bericht van 21 september aan dat ze door zouden gaan met vreedzame acties "tot de militaire dictatuur weggevaagd was van de aarde in Birma."

De militaire machthebbers zullen zich echter niet zomaar laten wegvagen. Soldaten hebben een eerdere volksopstand, in 1988, met meedogenloos geweld neergeslagen. Daarbij maakten zij vele honderden, mogelijk 3000, vreedzame betogers af. Een soortgelijke bloedige ontknoping is nu ook bepaald niet uitgesloten. Na het begin van de protesten in augustus dit jaar berichtte Al Jazeera al over het samentrekken van militairen en materieel in de voormalige hoofdstad Yangon. Op 9 september maakte Al Jazeera melding van een waarschuwing van de regering aan de actievoerders. De NPD werd als aanstichter aangewezen. Ook kwamen machthebbers met het soort verhalen dat machthebbers steeds weer gebruiken om protesterende mensen als herrieschoppers en infiltranten af te schilderen. "Nep-monniken", was de vondst waar het Birmese bewind mee kwam, in een verslag uit The New Light of Myanmar (een officiële krant in Birma) van de botsing tussen monniken en militairen in Sittwe, dat te lezen is op het weblog Have Coffee Will Write . Waarschuwingen en regeringspropaganda weerhielden kennelijk de steeds grotere aantallen mensen er niet van om zich bij de protesten te voegen. Het uitblijven van systematisch staatsgeweld tot nu toe maakte nieuwe dreigementen vanuit het bewind ook niet echt overtuigender.

Op maandag maande de top mvan de Boeddhistische geestelijkheid, het met het bewind verbonden Sangha Nayaka Committee, volgens de website Monsters and Critics, de tempels in Yangon om monniken van elders naar huis te sturen, kennelijk om de demonstraties tegen te werken. Op dezelfde dag dreigde generaal Maung, minster van religie in het militaire bewind, op de TV: "Als de monniken tegen de boeddhistische leer ingaan, zullen we tegen ze optreden binnen de geldende wetgeving" (De Volkskrant, 24 september) Monniken houden er duidelijk een geheel andere interpretatie van die boeddhistische leer op na, en één die de kennelijke steun van het over grote deel van de bevolking geniet.

Het staat maar te bezien of, na eerdere dreigende taal van staatswege die niet door systematische onderdrukking werd gevolgd, het nieuwste dreigement ook maar enige indruk zal maken op de mensen die in steeds grotere aantallen het bewind op straat de wacht aanzeggen. Dat de revolutie in Birma naar een climax toegroeit, waarvan de uitkomst niet vast staat, dat is echter wel duidelijk.

(wordt vervolgd)