SP en PvdA: wedloop in opportunisme

Jan Marijnissen wordt bedànkt, met zijn kwalijke uitspraken in De Telegraaf over dubbele nationaliteit. En hij maakt het er in een handvol opmerkingen op zijn weblog niet bepaald beter op. Intussen reageert de PvdA met een woedeuitbarsting, die zelf bepaald niet van huichelarij is ontbloot. Het is een beschamende vertoning voor links, het is vooral nalatigheid jegens al degenen die onder het kwaadaardige verbale kanonsvuur van Wilders liggen.

Eerst dat Telegraaf-interview, door Marijnissen op zijn weblog neergezet alsof het iets is om trots op te zijn. Nee, hij wil niet meedoen met Wilders' grove persoonlijke aanval op staatssecretarissen Albayrak en Aboutaleb. "Als je mensen (...)zo schoffeert zoals hij gedaan heeft met de twee staatssecretarissen (...) en met het PvdA-kamerlid Arib - zeer op de persoon, hij heeft er plezier in dat te doen - dan zegt dat iets over de man en zijn ideeën." Maar hij wil mensen die zich in Nederland vestigen ook meegeven: "wij hebben een voorkeur dat u gewoon Nederlander wordt, zich aanpast, de taal leert en dat u zoveel mogelijk probeert te participeren." Dit zegt hij als bevestigend antwoord op een opmerking van de interviewer: "De problemen die Wilders aankaart zijn anders ook de zorgen van een deel van de SP-achterban."

Eigenlijk had hij er willen zwijgen over Albayrak en haar paspoort, geeft hij aan: "omdat ik niet in het kamp van Wilders en de VVD wil zitten." Goed zo! Waarom dan toch zeggen: "Ik wil ze geenszins in verlegenheid brengen, maar het zou een extra plus zijn als mensen die zo'n belangrijke taak in Nederland vervullen, dat zouden doen" (het Turkse paspoort omgeven, in het geval van Albayrak). "Om de beeldvorming. een bewindspersoon heeft een voorbeeldfunctie." Een voorbeeldfunctie in het uitstralen van een éénduidige Nederlanderschap, heel veel anders kan ik er niet in lezen. Dat staat haaks op zijn opmerking, iets eerder in het interview: "de loyaliteitsdiscussie staat hier los van" .

Maar kiezen voor dat éne Nederlandse papier, en dat andere document loslaten is toch, hoe je het ook wendt of keert: jezelf loyaal verklaren aan dat mysterieuze geval, genaamd 'Nederland'. Déze uitstraken doen, op dít moment, terwijl Wilders er zo'n hatelijk nummer van maakt - daarmee gaat hij wel degelijk enigszins mee in de door Wilders ontketende hetze, ook al doet hij dat misschien met tegenzin. Hij had ook kunnen zeggen: mensen moeten het helemaal zelf weten, het is hun eigen keus - en het daar verder bij laten.

Blijkbaar is Marijnissen geschrokken van de felle reacties die zijn opmerkingen losmaakten. Misschien - hopelijk - schrok hij ook van het feit dat Wilders er meteen insprong om naar Marijnissen's woorden te verwijzen als teken voor "groeiend draagvlak" in zijn oproep aan Albayrak om haar Turkse paspoort weg te doen. Hoe dan ook, Marijnissen gaf al snel een toelichting op zijn weblog.

Daaruit het volgende, met commentaar van mijn kant: "Als een migrant (...) kiest voor een toekomst in Nederland, en uit zichzelf kiest om zijn of haar andere nationaliteit op te geven, dan heb ik diep respect voor die moedige beslissing." Wat maakt die beslissing zo moedig dan? Gezien de felle aanval die uiterst rechts juist rond de dubbele nationaliteit ontketend heeft, vind ik het vasthouden aan die andere nationaliteit getuigen van ruggengraat, van een weigering om te capituleren voor Wilders' hetze. En wat is nu eigenlijk het probleem met het aanhouden van die andere nationaliteit, als loyaliteit er niets mee te maken heeft, zoals Marijnissen hier opnieuw stelt?

Dan herhaalt hij die "extra dikke plus" voor het afstand doen van de tweede nationaliteit, als het gaat om mensen met een "voorbeeldfunctie". "Maar ik zal het nooit aan iemand vragen, het zal altijd een beslissing van die persoon zelf moeten zijn en daar wil ik geen enkele druk op uitoefenen." Mooi hoor! Maar gezien de "voorbeeldfunctie" die ook Marijnissen zelf, als aanvoerder van een grote linkse partij, heeft, is zijn aanprijzing van het enkelvoudige Nederlanderschap al erg genoeg.

Dan gaat hij echter verder: "Ook vind ik het geen 'min' als iemand besluit die tweede nationaliteit wel te houden. daar kunnen hele goede (...) redenen voor zijn." Hier laat Marijnissen zich kennen, niet als socialist, maar als klassieke sociaal-democraat: hij wil een zo groot mogelijk deel van zijn potentiële achterban behagen, hij oefent in het behendig sparen van kolen en geiten. Wie wat meer nationalistisch is, kan zich blij maken met Marijnissen's voorkeur voor één paspoort. Maar hij wil degenen die vasthouden aan hun tweede paspoort, en zij die deze keus verdedigen, ook niet wegjagen. Meegaan met de stroom richting enkelvoudige nationaliteit, maar op een halfslachtige manier.

Dat lijkt nu wellicht een succesformule. Maar stevige nationalisten zullen, gesteld voor de keus tussen Marijnissen en Wilders, voor Wilders kiezen maar het gelijk dat Marijnissen hen gunt incasseren. Mensen die dit nationalisme terecht verwerpelijk vinden zullen zich door Marijnissen's halfslachtige erkenning van het recht het tweede paspoort te houden, niet voldoende ondersteund vinden. Zo verliest Marijnissen op beide vleugels. Wouter Bos kan hem uitleggen hoe zoiets voelt.

Daarmee zijn we aangekomen bij de PvdA-reactie. "PvdA woedend op SP-er Marijnissen" , schrijft de NRC. Toen de zaak speelde in de kamer, hield Marijnissen zich stil, en nu komt hij met zijn opmerkingen, klaagt Jacques Tichelaar, fractievoorzitter van de PvdA. Hij spreekt van "ronduit schaamteloos opportunisme." Hij voegt eraan toe: "De strategie is kennelijk: verstoppertje spelen in de Kamer en later viaeen interview je echte standpunt kenbaar maken."

De PvdA-woede is logisch, en inhoudelijk ook wel juist. Marijnissen zegt weliswaar nu, in de eerder geciteerde weblogtekst: "Het is dus zeker niet zo dat ik mij bij Wilders en de VVD schaar. Zo deed de SP dat ook niet in het debat rond de dubbele nationaliteit van bewindslieden(...) In dat debat werd op een zeer onbehoorlijke manier op de man gespeeld (...) Daar deden en doen we niet aan mee." Nee, dat ontbrak er nog maar aan, dat moest er nog bijkomen!

Marijnissen hield zich juist grotendeels stil. Ze deden niet mee aan de hetze, maar gaven ook niet het broodnodige tegengas. Buiten de Kamer, op TV, noemde Marijnissen de paspoortendiscussie "onbelangrijk" (terwijl hij ook toen al aangaf dat het Akbayrak zou sieren als ze haar Turkse paspoort zou opgeven). Maar als Wilders erin slaagt rond die paspoorten zoveel heisa op gang te brengen dan maakt alleen dàt de discussie al belangrijk.

Afzijdigheid en luwte zoeken zijn dan niet de juiste houding. Tegen zo'n hetze past van een linkse aanvoerder niet een braaf "daar doen wij niet aan mee." Op zo'n moment dient links stelling te nemen, en zich niet afzijdig te houden. De weigering van Albayrak om haar Turkse paspoort weg te doen, verdiende de krachtigst mogelijke bijval, juist ook van de kant van de SP-leider.

Maar de PvdA is in haar woede ook lichtelijk vergeetachtig. Zelf opereerde ze evengoed opportunistisch in deze zaak. Toen de hele zaak volop speelde, vond Wouter Bos het nodig om het kabinet op te roepen om regeringen zoals de Marokkaanse, die hun burgers verbieden om hun paspoort op te geven ook als ze daarnaast een Nederlands paspoort , daar kritisch op aan te spreken.

De NRC noemde het gekozen moment "op zijn zachtst gezegd opmerkelijk" , ook al herhaalt Bos hiermee volgend die krant een eerder via een motie naar voren gebracht standpunt. En Femke Halsema, fractievoorzitter van GroenLinks, merkte over de PvdA op: "De partij is mee gaan bewegen met Wilders, vermoedelijk om weggelopen kiezers te behagen. Het effect kan wel eens tegenovergestel;d zijn, hier snapt geen kiezer meer iets van." Halsema signaleert hier bij de PvdA terecht dezelfde dubbelheid die ik eerder aanwees in de opstelling van Marijnissen.

De woede van Tichelaar op Marijnissen heeft opportunistische trekjes, en zou wel eens samen kunnen hangen met een groeiende nervositeit over de aanval die de SP keer op keer op de PvdA inzet. En waar Marijnissens opmerkingen over paspoorten een rechtse strekking hebben, is die aanval van SP op Pvda verder overwegend links van aard.

Dat geldt voor de campagne 'Openheid over Irak' waar vooral ook de SP als aanjager optreedt, om een onderzoek rond de Irak-oorlog te eisen. Die campagne begint het kabinet wel degelijk in gevaar te brengen. "Irak-protest brengt PvdA in problemen" , zo bericht Trouw op 31 maart. Enige aandacht voor een heel andere kwestie, waarin de PvdA verschijnt als de vermoorde linkse onschuld - zou het de leiding van die partij tactisch wel zo slecht uitkomen?