Solidariteit met vrijheidsstrijd - maar hoe? (deel 1)

Op zaterdag zes oktober vonden in veel steden protesten tegen de onderdrukking in Birma plaats. Betogers klaagden de militaire machthebbers aan, en riepen regeringen op om tegen de dictatuur op te treden. Ook andere vormen van solidariteit komen tot uiting, van internet-petities tot aan het doorsnijden van slangen in een pompstation van Total in Arnhem (zie Indymedia-bericht).

Op zichzelf is de opkomst van een solidariteitsbeweging met de democraten in Birma een goede en bemoedigende zaak. Maar veel van de protesten hebben politiek een problematisch en soms zelfs een contraproductief karakter. Democraten in Birma verdienen beter.

Hoopgevende demonstraties

Laten we met de demonstraties beginnen. In Londen waren honderden betogers in actie, volgens het NOS journaal van 22 uur vanavond een paar duizend. Een handvol monniken voerde de betogers aan. Demonstranten riepen: "What do we want? Democracy! When do we want it? Now!" (verslag op BBC-website). In Nederland demonstreerden pakweg 300 mensen voor democratie in Birma: in Rotterdam, Groningen en Amsterdam. Amnesty International had deze demonstraties opgezet (bericht op nieuws.nl) . In enkele tientallen andere steden wereldwijd betoogden mensen om dezelfde reden. Een goede zaak, net zoals de demonstraties vorige week zaterdag in Amsterdam en Breda een goede zaak waren (oproep, verslag en foto's via Indymedia).

Hoe hoopgevend deze acties ook zijn, ze hebben op zijn minst iets dubbels. In Londen bijvoorbeeld was in het kader van de demonstratie een petitie gelanceerd. Die is gericht aan premier Gordon Brown, en betuigt in de eerste plaats steun aan het protest in Birma. Vervolgens verwelkomt de petitie de toezegging va n Brown om iets tegen het Birmese bewind te doen, en roept op tot steun aan sancties in EU-verband.

Gordon Brown, democraat?

Niks mis mee, toch? Toch wel. Steun betuigen aan de bevolking in Birma is prima. Een petitie gericht aan de premier van het land waar je woont op zichzelf ook - beter dan de anti-Chinese toonzetting die in protesten tegen de Birmese dictatuur te vaak doorklinkt. Maar premier Brown vragen om op te treden tegen de dictatuur in Birma is vreemd. Om te beginnen heeft Brown sowieso al stevige taal tegen Birma's machthebbers geuit. Tegen een delegatie van demonstranten zei hij: "Ik wil dat de EU verdere sancties oplegt aan het regime, om absoluut duidelijk te maken dat de misbruiken die plaats hebben gevonden niet getolereerd worden", lezen we op de BBC-website. De demonstranten roepen dus om iets dat Brown allang aan het doorduwen was. Hadden ze hun druk niet beter kunnen richten tegen machten die niet al bijvoorbaat in dezelfde richting bezig lijken te zijn?

Maar daar wringt nog iets. Brown en de demonstranten lijken in dezelfde richting actief - maar is dat ook zo? Is Brown een vriend van de Birmese democratie? Is Brown sowieso wel een vriend van wat voor democratie ook? Hoe is in het land waar hij premier van is met het demonstratierecht?

Op acht oktober vindt in Londen een demonstratie vanuit de anti-oorlogsbeweging plaats. Die gaat naar het parlement - en dat is verboden in het land van Brown. Gelukkig zijn, zoals Lenin's Tomb meldt, demonstranten van plan dit antidemocratische politieverbod te trotseren en wel degelijk naar het parlement op te trekken. Vandaag was hij vriendelijk tegen demonstranten. Maar zou Brown betogers tegen de Britse oorlogvoering in Irak, Afghanistan en straks wellicht zelfs Iran vriendelijk de hand komt schudden als ze komende maandag door het politiecordon zijn heengebroken? Demonstranten die burgerlijk ongehoorzaam zijn, omdat zij democratie en solidariteit met door oorlog geteisterde mensen in het Midden-Oosten belangrijker vinden dan de regels van de Britse politie? Hoe democratisch is die, door Brown jaar na jaar ondersteunde oorlogsdeelname zelf eigenlijk, waar keer op keer bleek dat de Britse bevolking in meerderheid vooral de Irak-oorlog afwees?

Brown, voorvechter van democratie? Het heeft geen grote geloofwaardigheid. Door Brown tot bondgenoot uit te roepen rond Birma, en hem aan te moedigen om te doen wat hij toch al wil - geef je hem eendemocratisch krediet waarmee hij zin anti-democratische oorlogspolitiek makkelijker overeind kan houden. Als dat al zou helpen wat Birma betreft, dan gaat die hulp ten koste van Afghanen, Irakezen en Iraniërs in het schootsveld van Britse militairen. Zo kan internationale solidariteit er niet uitzien.

Dat geldt dus als dit beleid van Brown werkelijk mensen in Birma zou helpen tegen de verdrukking. maar zelfs dat is hoogst twijfelachtig. Sancties door Westerse staten tegen Birma zijn deel van een strijd tussen Westerse staten en hun rivalen - en anderen - om het land open te breken.

Ja, van Brown, en ook van Bush, mag het generaalsbewind weg - om vervangen te worden door een regering die de banden met vooral China inruilt voor banden met VS en Groot-Brittannië. De democratische protesten zijn aanleiding, de leiding van oppositiepartij Aung San Suu Kyi dient voor deze politiek als een soort breekijzer. Brown en de solidariteitsdemonstranten willen allebei dat het generaalsbewind verdwijnt. Maar Brown en die demonstranten hebben daarmee zeer verschillende oogmerken. De ontluikende solidariteitsbeweging met de democratische strijd in Birma mag geen speelbal worden van machtsspelletjes waarmee Birma tot speelbal van diverse rivaliserende grote mogendheden wordt gemaakt. Met zulke spelletjes is wellicht de concurrentiepositie van de Britse economie zeer gediend, maar niet de democratie in Birma of waar dan ook.

Niet meegaan a.u.b. in de anti-Chinese stroom

Nog problematischer dan de petitie aan Brown - die onderdeel vormt van een verder toch wel positief soort straatprotest - is de petitie die ik inmiddels al van diverse kanten in mijn mailbox heb gekregen: "Toon je solidair met de Birmezen", van Avaaz.org. De tekst van deze internet-petitie luidt: "Aan de president van China: Hun Jintao en aan de VN veiligheidsraad: wij zijn solidair met de bevolking van Birma en met de vreedzame demonstranten. Wij dringen er bij u op aan om iedere vorm van geweld tegen de demonstranten af te wijzen. En om echte verzoening en democratie te ondersteunen. We beloven u dat we u er voor verantwoordelijk houden als de situatie uit de hand loopt."

Dit is een oproep die rechtstreeks uit het Witte Huis kan komen. De VS is bezig China onder druk te zetten in de VN-Veiligheidsraad, om sancties tegen Birma op te leggen. De VS heeft Birma gemaand om gene geweld tegen demonstranten te gebruiken, en de geplande sancties moeten dat nog eens nadrukkelijk onderstrepen. De VS duwt de Veiligheidsraad in de richting waarin de petitie de Veiligheidsraad wil hebben. De petitie moedigt de VS nog wat extra aan, en vermaant China om zich wat inschikkelijker te betonen. Dat is, als je door de mooie woorden heenkijkt, de kern.

Dat juist China - nog vóór de Veiligheidsraad - in de petitie genoemd wordt als doelwit van protest, is tekenend. In Westerse politieke maar ook journalistieke kringen wordt gedaan alsof de Birmese dictatuur weinig meer is dan een filiaal van de Chinese. Nu is de Chinese invloed in Birma inderdaad aanzienlijk. Maar China eruit lichten is een heel dubieuze manoeuvre, eentje die niet ingegeven wordt door de werkelijke verhoudingen. Het is een manoeuvre die niet de democratie vin Birma dient, maar de ambities van Washington weerspiegelt.

Cijfers geven al aan hoe dubieus deze selectiviteit is. De grootste handelspartner van Birma is niet zonder meer China. De grootste handelspartner qua export is Thailand, met 49 procent, gevolgd door India met 12,8 procent en daarna pas China met 5,8 procent. Wel is China de grootste import-partner, met 34,6 procent, met Thailand als tweede met 21,8 procent, en Singapore met 16,2 procent. De cijfers zijn uit 2006, uit het CIA World Factbook (dat zich overigens lastig laat doorlinken; goede kans dat als je het aanklikt, je een doorverwijzing naar een andere locatie krijgt). De Birmese economie is georiënteerd op Aziatische staten, maar bepaald niet exclusief op China.

Vooral Thailand en India hebben een groot, maar in de media nauwelijks genoemd, belang. En de regeringen van beide landen staan bepaald niet vooraan in het uiten van afkeer van de Birmese onderdrukkers.Die van India bijveerbeeld heeft, volgens een bericht op Mizzima.com, eindelijk opgeroepen tot vrijlating van Aung San Suu Kyi - die al vele jaren huisarrest heeft - maar dat is voor het eerst in al die jaren. Zaken gaan blijkbaar voor.

Waarom dan toch China er steeds zo uitlichten? Zijn die andere bondgenoten van Birma zoveel fraaier? THailand heeft zelf een militaire dictatuur. India is formeel een parlementaire democratie - maar eentje met kernwapens. Beide staten zijn goede bondgenoten van de VS, en dáár draait het blijkbaar om. China wordt in hoge kringen in Washingtion gezien als de grote rivaal van de VS in de toekomst. Daarom kiest de VS zo graag Chinese misstanden uit om het bewind mee om t de oren te slaan. Daarom vindt de VS in de Chinese samenwerking met de generaals in Birma een mooie aanleiding om een extra rondje China-bashing er tegenaan te gooien.

Mocht China ertoe gebracht worden om, al dan niet onder druk van sancties, de steun aan Birma te laten schieten, dan staan Amerikaanse bedrijven klaar om het gat te dichten. Mocht de sanctiedruk tot regime change leiden, tot de val van de generaals en de komst van een regering onder leiding van Aung San Suu Kyi, dan heeft de VS haar doel ook bereikt: het land uit de Chinese invloedssfeer breken, en in de Amerikaanse invloedssfeer invoegen. De dictatuur van generaals zal dan zijn ingeruild voor de dictatuur van bankiers, Westerse oliebedrijven en het IMF.

De petitie van Avaaz gaat - naar ik mag hopen onbedoeld - mee in deze anti-Chinese stroom. Linkse mensen die solidair willen zijn met democratische strijd in Birma moeten deze stroom weerstaan en kunnen die petitie beter niet tekenen. Maar dat roept wel de vraag op: wat kunnen we dan wèl doen om de vrijheidsstrijd van de bevolking in Birma te steunen? Want dàt die revolutie steun verdient en nodig heeft - dat staat wel degelijk als een paal boven water. De vraag is alleen: hoe?

(wordt vervolgd)