Het Nederlandse Abu Ghraib

Nederland is de Verenigde Staten, alleen iets kleiner. Het nieuws van de laatste dagen laat zien hoezeer dat geldt.

Eerst kwam er wat commotie ropnd een documentaire die filmmaker Vik Franke heeft gemaakt en die komende maandag op TV komt. Daaruit blijkt dat de situatie in Uruzgan veel grimmiger is dan het beeld dat het oorlogsministerie van kamp daarover naar buiten brengt. Sterker: de informatie vanuit Afghanistan wordt systematisch gefilterd.

"De gegevens die wij van hieruit doorspelen worden terzijde geschoven. Daar wordt een politiek verhaal van gemaakt dat verkoopbaar is aan de Kamer. Militair gezien wordt er in Nederland ook al gepolderd." Dat zegt iemand van de Special Forces, de commandotroepen waarmee Franke op stap mocht. De militair wil kennelijk dat elke rem eraf kan, zijn kritiek op dit 'filteren'komt niet uit weerzin tegen de bezettingsoorlog, maar tegen de halfslachtigheid van de uitvoering. Het doet aan de waarde van zijn onthullende opmerking weinig af.

Deze mijnheer Franke is trouwens een apart geval. Toen een patrouille waarmee hij, embedded en al, op pad was, onder vuur kwam te liggen, pakte ook hij en geweer en schoot. "Mede doorm mijn diensttijd weet ik nog hoe dat moest. Ik schoot op de plekken in het maïsveld waar ik dacht dat het vuur vbandaan kwam(...) Ik heb mijn steentje bijgedragen." Dat noemt zich dan "geen journalist, maar onafhankelijk filmmaker." Interessant concept van onafhankelijkheid, en trouwens ook van film maken. Participerende cinema, zullen we maar zeggen.

Het is weer eens wat anders dan Bennie Jolink die de bezetting steunt door liedjes te komen zingen voor de Nederlandse bezettingstroepen. "Ze hadden een opkikkertje nodig", zei hij. Ik geloof het oinmiddellijk, ja. "Jolink wil Nederland overtuigen van het nut van het werk van de militairen in Aghanistan." Vrij vertaalt: Jolink helpt mee met de bezetting. Wie het moraal van de bezettingstroepen opvijzelt, krikt daarmee de effectiviteit van die bezetting op en helpt de verkeerde kant. Ik schreef daar eerder over. Ik neem daar niets van terug, alleen de woorden "collaborarerende optreden": dat is namelijk nog te licht, te vriendelijk. Jolink was tijdens zijn optreden niet zomaar medeplichtige aan de militaire missie, maar doodgewoon onderdeel.

Maar ik dwaal van de hoofdzaken af. De documentaire van Franke is interessant omdat zichtbaar wordt hoe ook in het Nederlandse militaire apparaat de informatievoorziening 0ondergeschikt is aan oorlogspropaganda. "The facts were fixed around the policy", heette zoiets in de zogeheten Downing Street Memo's, de Britse documenten waarmee aangetoond werd hoe Blair en Bush naar de Irak-oorlog toewerkten door informatie te manipuleren. "Defensie" in Nederland doet iets soortgelijks.

Informatieverwerving gaat uiteraard aan informatieverstrekking vooraf. En waar de manipulatie van informatie zowel in de VS als in Nederland plaatsvond, vertoont ook de verwerving ervan griezelige parallellen. De VS had haar Abu Ghraib. Nederland heeft inmiddels een vergelijkbaar folterschandaal. Alleen de foto's ontbreken - vooralsnog. Maar dezelfde trend kenmerkt beide schandalen: gewelddadige verhoormethoden.

De man, minister Kamp heeft inmiddels al weten te vertellen dat er "geen strafbare feiten" zijn gebeurd, dat heeft de Marechaussee vastgesteld. Hard geluid, uit de slaap houden, met water bespuiten, het mag allemaal. Kennelijk is mishandeling niet bij voorbaat illegaal. En een paar pedagogische tikken ook wellicht? Arm achter de rug, even omhoogtrekken? Volgende stappen? Allemaal voor de goede zaak natuurlijk: zodat 'onze jongens' tijdig gewaarschuwd kunnen worden voor aanslagen...

Maar als dan vastgesteld is - door de Marechaussee, niet door het Openbaar Ministerie dat daarover geacht wordt te gaan - dat er geen onwettige dingen zijn gebeurt, wqaarom wil mijnheer Kamp dan toch snel een onderzoek? "Defensie heeft de verdenking op zich geladen, dingen onder de pet te houden", zo concludeert Trouw.

Ik ga hier niet de precieze feiten ontrafelen. Maar één dingen valt nog wel op te merken: waarom is iedereen zo verbaasd? Je stuurt soldaten om een land te helpen bezetten. Die bezetting volgt op een botte en ook nog eens illegale invasie. Het geheel is niets meer en niets minder dan een koloniale onderneming. Nederland doet daar willens en wetens aan mee, Nederland heeft met koloniale overheersing dan ook 400 jaar praktijkervaring.

En uit die ervaring valt te leren dat bezetting, koloniale overheersing keer op keer tot verzet leidt. Op dat verzet antwoordt elke koloniale macht met onderdrukking. Arrestaties van mensen die verdacht worden het verzet te steunen horen daarbij, hardhandige verhoren van zulke verdachten eveneens. Wat opmerkelijk is, zijn niet de huidige berichten over martelingen in Irak, maar het feit dat zulke berichten niet al veel eerder naar buiten zijn gekomen.

Het hele folterschandaal laat zien dat een "schone, aardige" bezetting niet bestaat. Wie mishandeling van gevangenen in Irak of Afghanistan door Nederlandse militairen onaanvaardbaar vindt - en welk fatsoenlijk mens vindt dat niet?! - kan maar beter de wordtel van die mishandeling helpen opheffen: de bezetting zelf. Troepen terug uit Afghanistan dus, vóórdat we daarvandaan het volgende folterbericht krijgen.