Verkiezingen en verandering (deel 7)

Het kan op het moment dat ik dit schrijf nog een paar uur: stemmen. Om vier uur 's middags was bijna de helft van de kiesgerechtigden wezen stemmen, de Stemwijzer verstrekt per uur 30.000 adviezen. En het is belangrijk, de uitslag ervan. Wat staat er op het spel, wat zijn de vragen die als de uitslagen binnen komen en besproken gaan worden, centraal dienen te staan?

Allereerst de opkomst: hoe hoog wordt die? Ik hoop dat veel mensen wèl gaan stemmen, ook al heb ik geen enkel vertrouwen dat de stembus als machtsmiddel adequaat is. En dat is nog zachtjes gezegd. Mensen die thuisblijven hebben een punt, ik heb dat eerder aangegeven., in deel 1, deel 2 en deel 3 van deze serie.

Stemmen verandert immers op zich de wereld niet. Hoger loon en betere arbeidsvoorwaarden winnen we met staking als actiemiddel. Oorlogen stoppen we met demonstraties, blokkades van kazernes, ondermijning van het gezag binnen het leger, dienstweigering en muiterij. Bomen in Schinberg verdedigen we tegen kap door... welnu, door ze daadwerkelijk te verdedigen zoals GroenFront dat begin van dit jaar deed. Een andere maatschappij winnen we als we al dit soort drukverhogende actievormen bundelen, focussen op de heersende machten en die heersende machten uit het zadel lichten. Verkiezingen op zich gaan dat niet doen, al wint de SP - wat ik geweldig zou vinden - 150 van de 150 zetels.

Maar verkiezingen kunnen wel bijdragen aan dit proces. De uitslag laat zien wat voor soort argumenten sterk zijn en in de aanval, en wat voor soort argumenten zwakker en in de verdediging. En het geeft de winnende argumenten een extra push. Een overwinning van Wilders laat bijvoorbeeld zien hoe sterk racisme en islamofobie zijn . Het maakt geeft islamofobe racisten ook wind mee in discussies, een gevoel van erkenning, een steun in de rug. Zoiets maakt uit voor degenen die zich tegen zulke giftige politiek teweer willen stellen.

Een overwinning van links daarentegen laat niet alleen zien dat heel veel mensen minder ongelijkheid willen, weerzin hebben tegen een sociale uitsluiting van hele beviolkingsgroepen, minderof geen commercie in zorg en openbaar vervoer, een beter bestaan voor mensen onderaan, meer solidariteit, betere sociale voorzieningen en sowieso betere zorg, onderwijs en openbaar vervoer. Zo'n overwinning geeft mensen met dit type opvattingen extra moed, het maakt hetvoor zulke mensen - linkse mensen - makkelijker om discussies aan te gaan en te winnen. het trekt het politieke klimaat naar links. Als expliciete afwijzing van oorlog en racisme - iets wat een erezaak voor links zou moeten zijn - steun vindt in verkiezingen, dan maakt dat het werk voor antiracisten en tegenstanders van oorlog makkelijker.

Voorwaarde dat dit inderdaad zo werkt is het bestaan van mensen, in georganiseerd verband, die deze discussies inderdaad willen voeren en winnen, vóór, tijdens en na verkiezingsdag. Het opbouwen van verzet kan aan een linkse uitslag een heleboel elan ontlenen - maar alleen als er krachten zijn die de opbouw van dat verzet centraal stellen. Verkiezingen moeten we tactisch benutten voor zulk verzet, maar ze zijn er een ondergeschikt onderdeel in, geen alternatief ervoor en ook niet de kern van het verzet. Wat zijn, vanuit dit perspectief, dan de vragen van vanavond?

1. Wint links of wint rechts? Uit bovenstaande blijk het belang hiervan. Een linkse meerderheid zou een grote opsteker zijn en de argumenten tegen sociale afbraak en uitsluiting, tegen racisme en tegen oorlog een forse extra weerklank geven. Hoe dicht komen we daarbij? De laatste peilingen geven aan dat het niet gata lukken. Dan blijft de vraag: hoe ver blijven we ervandaan, en is die meerderheid vergeleken bij vier jaar geleden dichterbij gekomen?

Het gevecht tussen links (PvdA, GroenLinks en de SP) en rechts (de rest in feite, al wil ik naar de Partij van de Dieren nog wel eens beter kijken) is een vervormde uitdrukking van de strijd tussen de onderkant - de arbeiders an andere lagen en groepen die het zacht gezecht niet voor het zeggen hebben - en de bovenkant - de ondernemersklasse. Heeft die laatste klasse nog een verregraande greep op de gedachtenwereld van mensen, dan wint rechts. Alas grote groepen die rechtse gedachtenwereld tenminste voor een dele verwerpen, dan wint links. Verkiezingen zijn daarmee niet de klassenstrijd zelf. Ze zijn er wel een echo van, en een echo die ook weer effect heeft op de strijd.

2. Welk links domineert ter linkerzijde? Grote delen van links gaan niet verder dan zeer beperkte aanpassingen van het rechtse beleid. De scherpe kantjes eraf, iets socialere retoriek, iets minder openlijk hardvochtig. De PvdA heeft deze houding. GroenLinks ook, al gaat die wat verder.

De SP staat voor steviger veranderingen inde goede richting, al laten zowel programma als recente uitspraken van leidende SP-ers zien dat de stevigheid vermindert. In Het Financieel dagblad zegt Jan Marijnissen bijvoorbeeld op de vraag of socialisme "een systeemverandering of een correctie op het kapitalisme" is: "Dat laatste is het, ja". Nu kun je dat nog afdoen als een tactische move van Marijnissen om de sjieke lezers van het Financieel dagblad niet op de kast te jagen. Maar de SP laat het interview op haar eigen site pronken, het gematigde geluid van Marijnissen is blijkbaar echt hoe de SP gezien wil worden...

Maar deze gematigdheid is relatief - vergeleken bij de andere twee is de SP hard links. Dat harde linkse geluid zie ik graag terug in discussie inb de maatschappij, en wel in de aanval. Voor mensen die verzet willen opbouwen maakt het dus uit of het geluid van de SP in de schaduw blijft van de PvdA-hegemonie, of dat de SP die hegemonie doorbreekt. Een grote steun voor de SP laat zien dat radicaler linkse geluiden aan kracht winnen, en zal voor stevig linkse mensen wind mee betekenen in de strijd. Een grote SP maakt het werkterrein makkelijker voor wie de druk vanuit links op wil voeren. Daarom wil ik niet alleen een overwinning van links, maar ook een overwinning van de meest linkse parlementaire kracht, de SP. Wat zou het mooi zijn als die partij de VVD daadwerkelijk zou inhalen als derde partij qua aanhang...

3. Verliest de huidige coalitie zijn meerderheid? Als links wint is er sowieso geen CDA-VVD-meerderheid meer. Maar ook als rechts krap wint gaat een flink deel van de stemmen niet naar VVD en CDA. Versplintering ter rechterzijde maakt voortzetting van Balkenende's kabinet moeilijker, en zou op zich welkom zijn. Psychologisch zou het ook van groot belang zijn als de linkse combinatie - zelfs als ze net gene meerderheid wint - groter wordt dan de twee huidige regeringspartijen samen. En psychologie is belangrijk in de klassenstrijd...

4. Hoe gevaarlijk wordt de rechterzijde van rechts? Versplintering ter rechterzijde heeft wel iets - maar niet als die de uiterst rechtse partijen versterkt. Tegen die achtergrond is het de vraag: hoe sterk wordt Lijst Vijf Fortuyn ( het LPF-restant), Eén NL ( de club van Pastors) en de Paretij van de Vrijheid (Wilders)? Lang leek het erop dat Wilders en Pastors elk een zetel zouden krijgen, wellicht twee. Maar de laatste weken zien we een verontrustend herstel: in de Politieke Barometer van de dag voor verkiezingsdag stond Wilders op vier, Pastors een zetel en zelfs de LPF-voortzetting lijkt weer een zetel te scoren. Ik denk dat we vooral Wilders als levensgevaarlijk politiek verschijnsel serieuzer moeten nemen dan we tot nu toe gedaan hebben. Zijn agressieve zelfvertrouwen bij het verkiezingsdebat van de aanvoerders van kleine partijen gisterenavond stemde niet erg vrolijk. het tegengas van Pechtold was meer dan welkom en bij vlagen indrukwekkend. D 66 is geen linkse partij, maar Pechtold verwoordde hier wel degelijks een links geluid dat weinig veel te weinig horen.

Dit zijn volgens mij de kernvragen: wint links of wint rechts? Hoe groot wordt de SP? Houdt de coalitie haar meerderheid? Hoe groot en gevaarlijk wordt fascistisch rechts ? Ja, dat lees je goed: fascistisch rechts. Dat ga ik binnenkort eens uitleggen. Maar niet nu. Ik ga me eens voorbereiden op een spannende maar ook gezellige verkiezingsavond met kameraden en vrienden. Na middernacht zit ik hier op mijn post...