Egypte: stakingen, protesten, revolte

Enkele tienduizenden textielarbeiders hebben met een staking, bedrijfsbezetting en demonstraties een stevige overwinning behaald op de directie. Daarmee geven ze de strijd tegen de Egyptische heersers en hun autoriaire president Mubarak een grote impuls (1).

De staking vond vanaf vrijdag 15 december plaats bij de Al-Mahala textielfabriek, een staatsbedrijf, 130 noordwestelijk van Cairo. Aanleiding was het niet uitbetalen van een tweemaandelijkse bonus. Die loonsverlaging - want daar kwam het op neer - zou nodig zijn om kosten te drukken en schulden af te betalen. Vakbondsleiders wijzen echter op de aanzienlijke winstverwachting voor dit jaar. Arbeiders leggen een verband tussen de bezuinigingen op hun levensstandaard en pogingen om het bedrijf aantrekkelijk te maken bij komende privatisering. Ook zijn ze boos op directeur El Gibaly, die ze van corruptie en het benoemen van zijn vrienden op hoge plekken in het bedrijf beschuldigen.

Met de directe eisen kwam een veelheid van grieven naar boven. Er is het ontslaan van zieke collega's. Volgens Mohamed Al Khwali, voorvechter van arbeidsrechten, dwong het bedrijf mensen soms op vrijdag, het weekend in Egypte, te werken. Arbeiders kritiseren ook hun vakbondsbestuurders die hun positie aan dubieuze verkiezingen te danken hebben en veelal de directie steunen. "We voerden de staking door omdat we het niet langer meer konden verdragen. We produceren veel maar krijgen erg weinig ervoor terug. Onze salarissen zijn zo laag dat we niet eens de kleren die we vervaardigen kunnen kopen" , zegt Sameh Hassan, een staker.

De autoriteiten probeerden de Moslim Broederschap, een half-ondergrondse oppositiegroep met leden in het parlement maar ook in de gevangenis, de schuld te geven van de onrust. "Ze beschuldigen ons ervan te staken omdat we geïnfiltreerd zijn door de Moslim Broederschap. Dat zeggen ze altijd en ze kijken niet naar hun eigen daden. We hebben geen leden van de Moslim Broederschap meer onder ons. Ze hebben ze allemaal gearresteerd voor de verkiezingen (van de vakbond)... Dit was niet georganiseerd. Maar het was beter dan een uitbarsting van geweld" , zegt de 28-jarige arbeider Ayman Taha (zie "Workers Revolt Pays Off ", Emad Mekay, Inter Press Service).

Naast beschuldigingen van infiltratie kwamen de autoriteiten met de oproerpolitie aanzetten. Maar de staking was groot en groeide uit tot minstens 27.000 deelnemers. Stakers bezetten de fabriek en een nabijgelegen straat. De politie omsingelde de stakers maar ging niet tot aanval over. Afgelopen zaterdag bood een minister een beperkte bonus aan. Onvoldoende, aldus de stakers. Pas nadat dit bod flink omhoog was getrokken, gingen arbeiders weer aan het werk - maar sommigen betreurden dat er geen van de verfoeide managers was opgestapt.

Evengoed was het een voelbare en prachtige overwinning. "Nadat de chaos voorbij was, kregen de arbeiders een heel andere behandeling. De kassiers zaten vandaag klaar om de arbeiders te begroeten met hun geld zodra ze binnenkwamen. Ik nam geen deel aan de staking. Maar ik kreeg mijn rechten dankzij die staking. Ik wilde dat ik er van het begin af deel van had uitgemaakt", zei een anoniem hoger personeelslid.

De staking betekent een escalatie van de strijd voor democratische en sociale verbeteringen en tegen de dictatuur van Mubarak. De afgelopen maanden vond door allerlei groepen verzet plaats tegen onderdrukking. Een groep vissers aan de Nijl kwamen in botsing met de politie die een verbod op de activiteiten van de vissers probeerde af te dwingen. Het politiegeweld kostte drie mensen het leven. Het verbod zou nodig zijn uit milieu-overwegingen. Maar een mensenrechtengroep zei: "Het verwijderen van viskooien wordt verondersteld de vervuiling in de Nijl te verminderen, maar hoe zit het met de vijfsterrenschepen die dagelijks hun afval in de Nijl storten?" En het voegt er aan toe: "Waarom kan de Nijl niet schoon gemaakt worden zonder het doden, verwonden en gevangen zetten van onschuldige burgers?" ( "A Town in hot water", Al Ahram Weekly , 14-20 december 2006)

Indrukwekkend was ook een kleine demonstratie van vrouwen tegen seksueel misbruik. Dat is voor veel vrouwen dagelijkse realiteit, maar een druppel die de emmer deed overlopen was het politiegeweld tegen een anti-regeringsdemonstratie op 25 mei 2005.

Politiemensen en knokploegen mishandelden en misbruikten daarbij vrouwelijke demonstranten. Op 9 november 2006 vond het protest - met minstens zoveel politiemensen als betogers - plaats. Achtergronden lees je in "Egyptian momen say 'Enough' to sexual harassment" door Mona Eltawahy in de Daily Star, 15 december 2006. Op harakamasria.org zie je indrukwekkende foto's van zo'n protest (uit de datum maak ik op dat het hier inderdaad foto's van de actie van 9 november 2006 betreft).

Het zijn slechts enkele voorbeelden van protesten die de Egypotische maatschappij in beweging brengen. In "The spectre of chaos", (Al Ahram Weekly, 14-20 december) noemt Amia Howeidi er meer. Tweeduizend apothekers die een protestbijeenkomst houden tegen politieinvallen. De politie beoogde met die acties apothekers te weerhouden om actie te voeren tegen dreigende privatisering van delen van de farmaceutische industrie. Hondervijftig treinmachinisten in Cairo die op 5 november staakten nadat een collega van hen opgepakt was na een dodelijk treinongeluk. Drieduizend havenarbeiders die staakten in Port Said nadat een collega veronmgelukt was op het werk. Het lijkt allemaal een heel klein beetje op de aanloop naar de revolutie in Iran 1979.

Dat brengt meteen de vraag naar voren: hoe gaat dit aflopen? Welke krachten spelen in de protestbeweging een rol? Er is de al genoemde Moslim Broederschap, die nu en dan met eigen acties van zicht doet spreken. Zo hielden 50 student-activisten van de Broederschap, gehuld in militie-uniform een betoging. Arrestaties op ruime schaal volgden (zie Canoe Networks, 14 december 2006).

De Broederschap is een belangrijke oppositiekracht, en verdient solidariteit tegenover dit soort repressie. Tegelijk zou het voor de protestbeweging funest zijn als de agenda van de Broederschap, met bijvoorbeeld haar vijandigheid tegenover gelijke rechten voor vrouwen dominant zou worden binnen de protestbeweging. Ook demonstreren in eigen uniform verhoogt nu niet bepaald haar aantrekkingskracht voor bredere groepen. Evengoed is ze deel van de beweging die verandering voorstaat, en een weigering van andere groepen om met de Broederschap samen te werken op specifieke punten (tegen repressie en corropuptie, en in solidasriteit tegenover bijvoorbeeld de bezetting van Palestina en Irak) zou alleen de machthebbers in de kaart spelen.

Belangrijk de laatste jaren was de opkomst van de democratische beweging Kifaya ('genoeg'), waarin activisten van liberale, nationalistische en socialistische opvatting samenwerken. Maar de demonstratie waarmee Kifaya haar tweejarig bestaan onderstreepte trok slechts een kleine honderd deelnemers. Kennelijk is er ook interne verdeelheid: zeven leden zijn opgestapt (bron: het al aangehaalde artikel "The spectre of chaos" van Amira Howeidi in Al Ahram). Zij beschuldigden nadat de leiding van dictatoriale methoden. Hopelijk komt Kifaya de crisis snel te boven en kan ze een rol spelen in het bundelen van het veelvormige verzet dat in Egypte opborrelt. Dat in die strijd arbeidersacties een sleutelrol spelen waar het bewind wel eens goed nerveus van zou kunnen worden, dat liet de succesvolle massastaking in de Al Mahala-textielfabriek duidelijk zien.

Noot:
(1).Een nuttig achtergrondstuk over protest en verzet in Egypte is te vinden in International Socalism Journal nr. 106. voorjaar 2005: "Egypt: the pressures build up".