Opstandige jongeren (jaaroverzicht deel 3, maart 2006)

Maart 2006 was de maand dat een glorieuze protestbeweging van scholieren, studenten en arbeiders Frankrijk door elkaar schudde, scholen en universiteiten wekenlang platlegde en bezette, en bij herhaling vele honderdduizenden mensen op straat bracht in geweldigeDagen van Actie, op 18 maart met anderhalf miljoen betogers, op 28 maart drie miljoen, op 4 april nog eens 3 miljoen.

Op die laatste twee actiedagen gingen de massademonstraties gepaard met stakingen op omvangrijke schaal. Blokkades van pleinen, bezettingen van stations, postsorteercentra en gebouwen van de regeringspartij UMP typeerden vooral de climax van de beweging, begin april. Het was geen gewone actiegolf. Het was ook nog geen revolutie. Het zat er tussen in, en het ging de goede kant op. En de beweging behaalde resultaat: de regering haalde bakzeil.

Het protest richtte zich tegen de CPE, een stuk wetgeving dat het voor ondernemers mogelijk maakte jonge mensen in dienst te nemen en ze zonder motivering weer op strat te kunnen gooien. De CPE paste in de neoliberale trend om de rechten van arbeiders te ondemijnen, en het begrip "vast werk"en "bestaanszekerheid" tot woorden uit een ver verleden te maken.

Het protest tegen die CPE werd daardoor al snel een protest tegen die uitholling van arbeidsrechten over de gehele linie, en tegen de neoliberale politiek die de regering van De Villepin wilde doordrukken. Daarom kwamen niet alleen studenten en scholieren - rechtstreeks bedreigd door het sooort wegwerpbanen dat De Villepier wilde doordrukken - in actie, maar ook de vakbonden en hun leden, die zagen dat de CPE onderdeel was van een groter offensief van regerings- en ondernemerszijde dat alle arbeiders bedreigde.

De regering moest uiteindelijk - nadat bleek dat de acties niet doodbloedden, niet kleiner werden maar wel steeds wilder - terugkrabbelen. De CPE verdween. Vooral de mate waarin jongeren zichzelf georganiseerd hadden en druk op de vakbonden, die actief meededen, hielden, was belangrijk. Vakbonden, studenten- en scholierenbonden wisten de eenheid goeddeels te bewaren tot de CPE verslagen was. Vakbonden deinsden weliswaar terug voor het uitroepen van een werkelijk algemene staking. Maar voor het in Frankrijk traditionele tafereel waarin afzonderlijke vakbondsfederaties eitgen koersen varen, afzonderlijke actiedagen organiseerden en afzonderlijk zaken met de regering trachtten te doen, bood de door de boze jongeren vrijwel afgedwongen eenheid nauwelijks ruimte.

De actiebeweging liet zien hoe kwetsbaar de neoliberale politiek was voor verzet. De gebeurtenissen lieten zien dat arbeidersstrijd niet iets van het verleden was, maar actueel en relevant. Ze lieten zien dat studenten en scholieren niet alles over hun kant laten gaan en, mits voldoende getergd, in zeer korte tijd een heftig protest kunnen ontketenen, waarbij ze zichzelf uitstekend weten te organiseren - en dat ze daarmee concessies weten af te dwingen ook. Het waren de lessen van de studenten- en arbeidersopstand van mei 1968 in Frankrijk, vertaald naar het zoveel grimmiger eerste decennium van de eenentwintigste eeuw.

Een goed overzicht - ontsierd door rampzalige vormgeving, met witregels midden in de zinnen - geeft International Socialism Journal nr. 111 (zomer 2006), in "France's Extraordinary Movement", door Annick Coupé en Marie Perrin. Libcom.org, een website vanuit anarchistische inspiratie, volgde de beweging destijds via een speciaal weblog van dag tot dag - een onmisbare en inspirerende informatiebron. Stukken uit die tijd zijn, weliswaar verplaatst, nog steeds online te vinden.

Het weblog OK Now, van een Zuidafrikaanse man die in Bordeaux woont, gaf herhaaldelijk prachtige actieverslagen en rake, soms hilarische comentaren en analyses. "France Demos: The big massive" is een voorbeeld van zo'n actieverslag; "CPE v.2.0 to be released soon? " is een hoogst vermakelijk satirisch commentaar.

Zelf heb ik herhaaldelijk uitvoerig aandacht aan de gebeurtenissen besteed op de oude locatie van dit weblog. Zie bijvoorbeeld "Frankrijk: opstand op drempel van succes" (19 maart); "Frankrijk: hoe verder?" (5 april) en "Victorie in Frankrijk smaakt naar meer"(10 april). Nederlandse 'kwaliteitskranten' kregen van mij een welgemeende veeg uit de pan in "Frankrijk in opstand, Nederlandse kranten in coma"(30 maart). Hier en daar zul je in deze stukken dode links vinden; dat heeft te maken met de verhuizing van de libcom-stukken waar ik gretig gebruik van heb gemaakt.

Frankrijk was niet het enige land waar jonge opstandelingen de straten vulden. In Chili vond in mei en juni 2006 een reekst scholierenacties plaats die bekend werden alse Pinguin Revolutie. Daarmee dwongen demonstranten aanzienlijke verbeteringen af, zoals een bijdrage in de kosten voor toelatingsexamens, geld voor renovatie van vervallen schoolgebouwen, en gratis busvervoer voor een aantal van de armste scholieren. Justin Voller schetst de gang van zaken in "Chile: the Rise of the Penguin revolution", op Upside Down World, een website over ontwikkelingen in Latijns-Amerika.

In Griekenland vonden in juni 2006 studentenprotesten plaats, waaronder bezettingen van universiteiten. Ze protesteerden tegen stappen richting privatisering van het hoger onderwijs. Ook hier gaf de regering toe. "Greek students win, but they want more", zo vat een kop boven het artikel in de Socialist Worker (de Britse, niet de Amerikaanse, krant van die naam) de toestand samen.

In november had dezelfde krant een soortgelijk verslag uit weer een ander land: "Student protests in Serbia beat attacks". Zes weken van studentendemonstraties in Servië, met een vijfdaagse bezetting van de Universiteit van Belgrado, hadden ervoor gezorgd dat de regering haar plannen - een wijziging van de studiefinanciering, waardoor het collegegeld omhoog vloog - inslikte.

Waar het komende jaar scholieren en studenten grootschalig in beweging komen, valt niet te voorspellen. Maar dat het zal gebeuren lijkt me zeer waarschijnlijk, en het belang van dit soort revoltes is met de gebeurtenissen in Frankrijk nog eens krachtdadig onderstreept.