Gruwelgetallen (jaaroverzicht, deel 10, oktober 2006)

Irak was het hele jaar 2006 in het nieuws. Vrijwel dagelijks kregen we nieuwe verschrikkingen voorgeschoteld - en wat we zagen en lazen was maar een flauwe afspiegeling van een werkelijkheid vol wreedheden die nauwelijks weerga kent. Veel wijst erop dat het Witte Huis er het komende jaar nog een schepje bovenop gaat doen, zelfs nadat veel kiezers in de VS een onmiskenbaar nee tegen de oorlog te kennen gaven bij de Congresverkiezingen van november.

Laat er geen misverstand over bestaan. Of het nu gaat om het rechtstreekse geweld van de Amerikaans-Britse bezettingsmacht tegen de Iraakse bevolking (zowel d verzetsstrijders als andere Irakezen), of om geweld tussen Sjiitische doodseskaders en Soennietische terreurgroepen, of zelfs om de "gewone", totaal uit de hand gelopen criminaliteit van moorden, ontvoeringen en berovingen - verantwoordelijk voor al dit geweld zijn in de allereerste plaats de oorlogsleiders in Washington, achterna gestrompeld door die in Londen.

Het was de invasie die de deur opende naar het geweld, mensen terecht kwaad maakte over de agressie en bezetting van hun land. Het was de ontmanteling van de Iraakse staat, zonder dat er iets van een samenhangende structuur voor in de plaats kwam, vlak na de invasie, die ruim baan gaf aan de chaos. Het was het ontslag van alles wat Baath-partij was dat heel veel mensen een goede reden gaf om de wapens op te pakken, Het was het ontslag van het complete Iraakse leger dat vele tienduizenden mannen niet alleen reden gaf voor verzet, maar ook de militaire middelen. Het was de verwoesting van infrastructuur, energievoorziening, economische activiteit, met daartegenover winstgevende corrupte contracten voor Amerikaanse bedrijven als Halliburton, die mensen razend maakte over de plundering van hun land, terwijl de mensen aan hun lot werden overgelaten. Het waren de grootschalige arrestaties, grove huiszoekingen en de martelingen in Abu Ghraib die de haat van veel Irakezen tegen hun "bevrijders" verder aanwakkerden. Het was het schieten op demonstranten en het onderdrukken van vreedzaam verzet dat veel Irakezen ertoe bracht de wapens op te nemen. Het was de Amerikaanse steun aan dan weer Sjiitische, dan weer Soennietische sectarische groeperingen, in een klassiek koloniaal verdeel-en-heers-spel, die verantwoordelijk is voor de steeds verder escalerende burgeroorlog. Een onmiddellijk vertrek van de bezetters is bepaald geen garantie dat dit geweld ophopudt of zelfs snel substantieel vermindert. Maar het blijven van de bezetters is wel een garantie dat het bloedbad niet alleen voortduurt, maar maand na maand erger wordt.

Ik ga de verschrikkingen niet beschrijven hier. Maar een paar getallen en berichten, uit de maand oktober, maken al vrij veel duidelijk. Volgens de VN zijn sinds de invasie van 2003 minstens 914.000 mensen op de vlucht geslagen; 754.000 daarvan zijn nog in Irak. een derde van de 914.000 ontheemden zijn sinds begin 2006, toen het geweld tussen Sjiitische en Soennietische gewapende groepen escaleerde, gevlucht. Elke maand komen er, volgens woordvoerder van het VN-Hoge Commissariaat voor Vluchtelingen Ron Redmond, zo'n 40.000 vluchtelingen aan in Syrië. Aldus berichtgeving van 20 oktober van Associated Press (via Common Dreams). Patrick Cockburn kwam, volgens een artikel in de Independent van 23 oktober (ook via Commondreams), trouwens tot aanzienlijk hogere aantallen: 1,6 miljoen mensen die het land ontvlucht zijn, en ook nog eens anderhalf miljoen ontheemden binnen Irak.

Een ander cijfer is symbool gaan staan voor de verschrikkingen. Dat cijfer is 654.000. Zoveel mensen zijn er wegens de invasie en alles wat erna gebeurde, méér gestorven dan er zonder de oorlog zouden zijn overleden. Dat is de conclusie van onderzoekers van onder meer de John Hopkins University in Baltimore, Maryland, VS in "The Human Cost of the War in Iraq: a Mortality Study, 2002-2006" (PDF, helaas). Ook dat rapport dateerde van oktober 2006. Beknopte berichtgeving lees je onder meer via de Baltimore Sun, 11 oktober (jawel, via Commondreams, een gouden gegevensbron).

Natuurlijk werden de cijfers meteen omstreden. Zo betoogde Iraq Body Count, een website die het anatal burgerslachtoffers op basis van persbronnen poogt bij te houden en met veel lagere cijfers komt, dat "de auteurs ( van het genoemde rapport, rooieravotr) conclusies hebben getrokken op basis van niet representatieve gegevens." Het voert onder meer aan dat de cijfers vann het Hopkins-rapport een immense incompetentie en/ of bedrog van Iraakse functionatrissen veronderstellen, en ook een groot falen van de media om de slachtingen te rapporteren.

Geen bijster overtuigende weerlegging. De media komt in grote delen van irak allang niet meer, of alleen als ze onder toezicht van Amerikaanse troepen staan. Iraakse functionarissen zijn maar al te vaak enkel loyaal aan hun eigen partij of milietie - en precies die milities hebben stromen bloed ana hun handen. Op Lenin's Tomb - waar ik ook de hypoerlink naar de studie zelf tegen kwam - wordt het betoog van Iraq Body Count effectief gedemonteerd. Lenin's Tomb besteedde overigens in die maand meerdere artikelen aan de discussie rond het rapport.

Een serieuzere kritiek op het rapport kwam van een zekere Jon Pederson. Hij betoogt dat de auteurs van het rapport de sterfte van voor de invasie onderschatten - zodat de sterfte van de daaropvolgende oorlogstijd er onterecht extra bovenuit springt. Het weblog van Stephen Soldz, Psyche, Science and Society besteedt er aandacht aan, wat in de commentaar-rubriek tot dicussies leidt die voor een niet-demografisch persoon als ondergetekende nauwelijks te volgen zijn. Het gaat hier trouwens - daarom neem ik dit meningsverschil serieus - om een discussie tussen experts, en niet om een poging van Pederson om de oorlog minder bloedig te doen voorkomen dat die is. Pederson vindt een sterftecijfer van 150.000 aannemelijk. Ook gruwelijk veel - en dagelijks worden het er meer.

Het laatste woord krijgt na deze gruwelgetallen een oude bekende. Hans Blix, kort voor de invasie actief aan het hoofd van de VN-wapeninspecties in Irak, zei, ook volgens Associated Press op 25 oktober (het wordt saai: wederom via Commondreams), het volgende: "Irak is een totale mislukking. Als de Amerikanen zich terugtrekken, dan is er het risico dat ze het land in een burgeroorlog achterlaten. Op hettzelde moment lijkt het er niet op deat de Verenigde Staten veel kan doen om de situatie te stabilereren door daar te blijven." En hij concludeerde dat zonder invasie de Irakezen beter af waren geweest: "Saddam zou nog steeds aan de macht zijn geweest. OK, dat is negatief en het zou niet vreugdevol geweest zijn voor het Iraakse volk. Maar wat we gekregen hebben is ongetwijfeld erger." I rest my case - voor het moment.